Nog niet zo lang geleden (in ieder geval bij de eerste in Warga in 2010) noemde men een vogel als deze "Oosterse Tortel" of, wanneer je dat relevant vond, "Oosterse Tortel van de ondersoort meena". Dat is nog steeds een correcte aanduiding voor deze vogel. 

In het gevalsartikel (Ebels et al 2010, DB32-2) wordt nog de (wat lachwekkende) naam "Westelijke Oosterse Tortel" gebezigd. Zo ook in de rubriek 'Recente meldingen' tot en met DB32-3 (2010). In DB33-2 (2011) wordt onder 'CDNA-mededelingen' op pagina 132 voor het eerst de naam Meenatortel gebruikt, zij het nog wat voorzichtig, want tussen haakjes vermeld. 

Waar komt de Nederlandse naam Meenatortel vandaan (uit de koker van de DB-redactie, CDNA, of de CSNA?) en wat betekent deze? Voor zover ik weet is het namelijk de enige vogelondersoort in Nederland waarbij de wetenschappelijke ondersoortnaam (meena) is vernederlandst.   

BucerosPaperDictionary.pdf

"Meena / meena: No explanation by the author. Meena is the Sanskrit word for fish. Columba Meena Sykes, 1833 (Dukhun) [=Streptopelia orientalis meena (Sykes, 1833).]"

Misschien waren de schubben een inspiratiebron?

Meena is ook een Hindoestaanse meisjesnaam.

Volgens de Hindoestaanse mythe was Meena de vrouw van de bergkoning Himavan.

Ebird geeft soortnaam voorrang met ondersoort tussen haakjes erachter, bijv. Dark-eyed Junco (Oregon). Een praktische oplossing waarbij het verschil in taxonomische rang in elk geval duidelijk is.

@Garry. Je zult waarschijnlijk ook geen antwoord krijgen. Meerdere malen is op dit forum een discussie gestart om te achterhalen wie in NL, of beter, wie in het Nederlandse taalgebied, verantwoordelijk is voor het toekennen van vogelnamen. Dat is een van de best bewaarde geheimen. Het schijnt niet de CDNA/CSNA te zijn, maar het is onduidelijk wie zich die rol (ongevraagd) heeft toegeeigend.

Volgens mij worden er geen officieel Nederlandse namen uitgereikt. Uiteraard heb je de CSNA die namen vaststelt en min of meer officieel maakt, maar de CSNA moet zijn namen ook ergens vandaan halen. Dat kan m.i. door weloverwegen zelf Nederlandse namen te bedenken of door de 'gangbare' namen te gebruiken. En een naam wordt in mijn optiek gangbaar door zijn gebruik, dat wil zeggen in het veld of in de gidsen/artikelen. Ik kan me heel goed voorstellen dat de naam 'Meenatortel' op die manier is ontstaan, omdat het een heel stuk makkelijker bekt dan 'Oosterse Tortel van de ondersoort Meena'. Je zou dat dan kunnen zien als een werktitel die vast is komen te liggen. Puur mijn idee, dus als het anders werkt, dan hoor ik het graag! 

Van een website gehaald: Er bestaat sedert 1991 een lijst van Nederlandse namen voor alle, ruim 9300 toen van de wereld bekende vogelsoorten, samengesteld door C.R. Roselaar. De namen uit deze lijst staan ook in Complete checklist vogels van de wereld, een boek uit 1998, dat als auteur Michael Walters vermeldt. Bij nader inzien blijkt echter, dat Walters het in het Engels schreef, met daarin naast de wetenschappelijke namen de Engelse. André J. van Loon zorgde voor een Nederlandse vertaling en bewerking en is dus ook verantwoordeljk voor de overnamen uit de Roselaar-lijst.

In de uitgave van 2024 van de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna (CSNA) staat genoteerd: ”Engelse en Nederlandse namen komen overeen met die van de 'IOC-lijst' (Gill, Donsker & Rasmussen 2024)”.
Voor de Nederlandse namen van deze IOC-lijst wordt verwezen naar drie referenties:
+  Vercruijsse, P., 2023: Vogelnamenlijst IOC V33.
+   van den Berg, A. B., (laatste update: 15 januari 2016): Dutch Birding-vogelnamen. 
+  Walters, M., 1997: Complete checklist Vogels van de Wereld. Tirion, Baarn,  351 pp, bewerking door André van Loon. 

De CSNA verwijst dus naar Walters (vertaald door André van Loon)  en van den Berg. De vertaling van de lijst van André van Loon is gebaseerd op de lijst van Cees Roselaar (Geïllustreerde Encyclopedie van de Vogels, 1991), behalve als de namen in die laatste lijst afwijken van de namen  in de "Lijst van Nederlandse Vogels" uit 1996 van Van den Berg en Bosman, want dan worden de namen uit die publicatie gebruikt, of als "Dutch Birding" een andere naam geeft. 

Zelfverwijzing tot in het extreme, zou ik zeggen.
Niet dat het een doodzonde is, maar het zou de betrokkenen sieren als het werd toegegeven. 

Om op Meenatortel terug te komen: als het niét zo is dat Arnoud van den Berg de naam bedacht heeft, dan eet ik al mijn stropdassen op...!

Als dat gebeurt op het hoofdpodium op de komende DB-dag dan koop ik graag een kaartje!

Staatsgeheim?  Te belangrijk om met het gewone volk te delen?

@Garry: zie Dutch Birding 34: 46, 2012 (jaarlijkse aflevering van Naamgeving van taxa in Dutch Birding). Hierin wordt formeel gemeld dat de ondersoortnaam Westelijke Oosterse Tortel is gewijzigd in Meenatortel.

Dank Arnoud, maar dat was me ondertussen wel duidelijk. Het geeft geen antwoord op de vraag hoe en door wie de naamgeving plaatsvindt.

Inderdaad is zoals Garry in zijn eerste bijdrage zegt in een CDNA-mededeling de naam Meenatortel voor het eerst gebezigd en dus ook in het CDNA-verslag over 2010 later in die jaargang (DB 33: 365-366, 2011); en vervolgens in de Redactiemededeling in het nummer daarop waarnaar Arnoud verwijst. Het is denk ik ongeveer zo gegaan als Jos Welbedacht zich al voorstelde, als een vastgelegde werktitel voor het te lastige Westelijke Oosterse. Wie binnen de redactie uiteindelijk de naam Meenatortel muntte weet ik/weten we eerlijk gezegd niet meer precies, maar wat doet het ertoe, het is een fraaie naam. 

Wat Nederlandse namen voor alle soorten van de wereld betreft: dat is inderdaad begonnen met de door Justin Jansen en Wim Wiegant al genoemde Geïllustreerde Encyclopedie van de Vogels (1991), waarvan de namenlijst achterin is samengesteld door Kees Roselaar. Die lijst heb ik dankbaar als basis gebruikt bij de ‘vertaling/bewerking’ van het boekje van wijlen Michael Walters (British Museum). Dat staat ook in de inleiding van dat boekje uitgelegd. Een aantal jaren daarna ontstond o.a. bij Naturalis (waar ik werk(te)) en andere organisaties behoefte aan een update en er kwam bij Naturalis een overleg tot stand waaraan ook Peter Vercruijsse deelnam die eveneens belangstelling had voor Nederlandse vogelnamen. Daaruit is een inmiddels al vele jaren durende samenwerking tussen Peter en mijzelf ontstaan voor de Nederlandse namenlijst van de IOC (https://www.worldbirdnames.org/new), waarbij Peter nauwgezet de wijzigingen (lumps en splits, taxonomie, indelingen etc) in de halfjaarlijkse update volgt, waarna we samen tot aanpassingen en/of nieuwe namen komen; dat DB dat volgt voor de niet-WP-soorten staat inmiddels ook al vele jaren (vanaf 2014, en daarvoor het ‘Walters-lijstje’) in de colofon van Dutch Birding vermeld.

Tot zover het mysterie, Theo… En wat dit met zelfverwijzing tot in het extreme te maken heeft is mij een raadsel.

Mooi man. Blijft natuurlijk jammer dat we de creatieve geest achter de Meenatortel nooit zullen weten. Maar leuk dat die nieuwe Nederlandse naam zo enthousiast omarmd wordt. Net als ooit die Zomertortel overigens (overigens was gewoon Tortelduif ook niet verkeerd). Tortel bekt gewoon lekker blijkbaar, en je kunt er makkelijk wat voor plaatsen.

Is Spruitjesstoppelpieper nog wat...?

Dank voor de toelichting André!

@André: Kunnen Peter en jij wat aan de Nederlandse naam van Trichoglossus moluccanus doen?

"Lori van de Blauwe Bergen" past echt totaal niet in de Nederlandse naamgeving en is veel te restrictief. "Australische Regenbooglori" is een wat saai alternatief, maar wellicht is iets als "Tuinlori" voor deze talrijke soort nog wat.

André, misschien is "zelfverwijzing tot in het extreme"  wat overdreven. Echter, in geen enkele van de CSNA-, CDNA- en DB-publicaties staat vermeld: "de naam van die en die soort hebben we zelf bedacht", maar wordt er een reeks van verwijzingen gegeven die in ieder geval tot jouw toelichting hierboven het idee van zelfverwijzing alleen maar voedde...

@ Jan Hein Na de split van moluccanus van T. haematodus in 2010 hebben we uiteindelijk gekozen voor Lori van de Blauwe Bergen, de reeds lang veel gebruikte naam, vooral ook in volièrekringen. Ook met dergelijke ingeburgerde namen houden we graag rekening. We hebben als alternatief Blauwe-Bergenlori overwogen maar dat toch niet gebruikt. Maar ik geef toe dat qua opbouw de naam Lori van de Blauwe Bergen een uitbijtertje is. Maar dat lijkt ons niet echt een probleem.

Als we het dan toch over Nederlandse namen hebben... Zou er iets gedaan kunnen worden aan de huidige namen van de vogels in het geslacht Nigrita? Een aantal jaren geleden zijn de namen van bvb. Gouden Taling en Pijlstaartgierzwaluw (zeer terecht) gewijzigd; Ik ging er van uit dat deze kort daarna ook wel mee aangepast zouden worden naar een iets inclusievere naam, maar dat lijkt nooit gebeurd te zijn. 

@Anton Cnudde: Komt goed bij de nieuwe update, maar de verwerking daarvan in v.14.1 bij IOC is pas in maart klaar.

Super, bedankt!

@André: ik zal proberen er mee te leren leven, haha!

Ik zag dat de NL namen van de vier soorten in het genus Nigrita afgelopen zondag (11-2-24) op Wikipedia zijn gewijzigd van negervink naar nigrita, vermoedelijk naar aanleiding van de discussie op onze site. Prima.

Zweden deed dit in/voor 2015, volgens

Driver, RJ & Bond, AL 2021. Towards redressing inaccurate, offensive and inappropriate common bird names. Ibis 163: 1492-1499.