De warmste februari van de geschiedenis van het weer viel ons deze maand ten deel. Dat is goed voor de vermindering van de uitstoot van CO₂, maar of het in ornithologisch opzicht erg gunstig genoemd mag worden, dat is de vraag. Het Afrikaans Purperhoen was een mogelijke nieuwe soort voor Nederland, en de Giervalk was een sensationele gast op Texel, dus we mogen niet teveel klagen.

Hoogtepunten

Afrikaans Purperhoen

Deze maand werden we opgeschrikt door de vondst van een dood Afrikaans Purperhoen in de Eemshaven. Deze zeer onverwachte nieuwkomer op de Nederlandse lijst had eigenlijk als een van de meest voor de hand liggende nieuwe soorten voor Nederland te boek moeten staan. Tegenwoordig wordt deze Afrikaanse soort regelmatig in de zuidelijke delen van de Westelijke Palearctis gezien, dus dat de soort de boot naar het noorden zou nemen was niet denkbeeldig. Afrikaanse soorten zitten echter niet zo in het Nederlandse "systeem". Of de soort ook enige status op de lijst van in Nederland vastgestelde soorten zal krijgen, dat moeten we nog even afwachten. De Roodsnavelkeerkringvogel die in 1985 bij Egmond (NH) werd gevonden, heeft de Nederlandse lijst nooit gehaald, omdat de vissen die die vogel in zijn maag had, ook niet op de Nederlandse lijst stonden ...

Afrikaans Purperhoen Porphyrio alleni, Eemshaven (Gr), 5 februari (Gert-Jan van Veen)

Zwartkoprietzanger

Gelukkig had februari dit jaar een extra dag! Precies op deze dag werd duidelijk dat de vogel die op 28 februari was doorgegeven als "zingende Kleine Karekiet", en die daarmee enigszins verdacht was, inderdaad een Zwartkoprietzanger bleek te zijn, de derde van Nederland.

Giervalk

De ster van de maand was natuurlijk de Giervalk die op 27 januari werd gefotografeerd. De vogel werd kennelijk al eerder gezien, op 7 december, maar pas na 1 februari werd duidelijk dat de vogel een verblijfplaats in het noorden van Texel had. Het was pas de tiende Giervalk van Nederland en de eerste sinds een vogel in de winter van 2011 - 2012. Drie weken lang was de vogel met moeite te vinden in de Muy of de Slufter. Op 20 februari was er nog wel een zoekactie, maar de vogel bleek te zijn gevlogen, of althans onvindbaar.

Giervalk Falco rusticolus, Slufter, Texel (NH), 17 februari (Ton Haver)

Dwergarend

Een uiterst vroege Dwergarend vloog over de Brabantse Biesbosch op 25 februari. Het was de vroegste in Nederland ooit. Er waren ook vervolgwaarnemingen, die echter niet allemaal even overtuigend waren. Dat geldt niet voor de vervolgwaarneming op dezelfde dag, ongeveer een uur later, van dezelfde vogel, bij Hendrik-Ido-Ambacht (ZH). Wanneer komt er weer een bezoekbare vogel, vragen wij ons af.

Dwergarend Aquila pennata, Brabantse Biesbosch (NB), 25 februari (Henk Geerdink)

Oosterse Tortel

De Oosterse Tortel van Sneek, die daar vanaf 27 december te zien was geweest, hield het nog tot 13 februari vol. Van de nu twaalf gevallen in Nederland zijn er maar twee met een langere verblijfsduur: van december 2019 tot maart 2020 hield een vogel het 75 dagen vol, óók in Sneek (Fr), en van eind december 2014 tot eind februari 2015 verbleef een andere vogel 58 dagen in Vlaardingen (ZH).

Bronskopeend

Een Bronskopeend kan niet iedereen charmeren met zijn zeldzaamheid of wildheid, maar de schoonheid van de soort is natuurlijk bijna onomstreden. In Zoetermeer was vanaf 11 februari een adult mannetje aanwezig, dat zich regelmatig heel mooi liet zien.

Overzicht

Eenden en ganzen

Het aantal Witbuikrotganzen in de Westerschelde bij Breskens en Nummer Een was het hoogste sinds enige tijd: er waren waarnemingen van 58 en 64 exemplaren. In de rest van het land waren de aantallen maximaal zeven bij 's-Gravenzande (ZH), vijf bij Zierikzee (Zld), vijf op Wieringen (NH) en enige op Texel (NH).

Witbuikrotgans Branta hrota, Nummer Een (Zld), 20 februari (Eddy Blomme)

In 28 uurhokken werden Zwarte Rotganzen vastgesteld. Groepjes van twee werden gezien bij Haamstede (Zld) op Texel (NH) en op Wieringen (NH). Hoe het komt dat er bijna nooit gezinnetjes in Nederland worden gezien, mag een raadsel heten. Misschien betreft de meerderheid eenlingen die al jarenlang tussen gewone Rotganzen vereenzamen.

Zwarte Rotgans Branta nigricans, Burghsluis (Zl), 11 februari (Jill Heeres)

In 59 uurhokken werden Roodhalsganzen vastgesteld. De grote meerderheid van de waarnemingen kwamen van plaatsen en plekken die aan zee of IJsselmeer grenzen, maar het vasteland van Noord-Holland kwam er bekaaid vanaf. Waar is Heerhugowaard als je het nodig hebt? Soms worden daar vele vogels gemeld, die overigens (vrijwel) allemaal als ontsnapt te boek staan, maar deze keer waren ze óf weg, óf niemand heeft de moeite genomen ze door te geven. Slechts vijf Sneeuwganzen werden doorgegeven. Voor deze doorgewinterde Amerikaanse dwaalgast of onduidelijke ontsnappeling, zijn dat zeer lage aantallen. Drie exemplaren doorstonden de ontsnappeling-test: onze vaste vriend bij Terwolde (Gld) gedurende de hele maand, een jonge vogel aan het Veerse Meer (Zld) op 27 februari, en een exemplaar aan het einde van de maand in de Autrichepolder (Zld). De in Amerika geringde Ross' Gans die de winter voornamelijk in België doorbracht, weigerde zich vooralsnog in Nederland te laten zien. Ongeveer drie andere Ross' Ganzen van niet overduidelijke escape-origine werden gezien. Zekere en minder zekere Taigarietganzen werden gezien van 2 tot 5 februari in het Barger Oostveen (Dr), bij Oude Pekela (Gr) op 5 februari en op 8 februari bij Nieuw-Buinen (Dr). Nog een vogel werd op 9 en 10 februari gezien bij Veelerveen (Gr) en op 11 februari werd er nog een gezien bij Kloosterhaar (Ovl). Maximaal 39 Dwergganzen werden vastgesteld in het Oudeland van Strijen (ZH). Daarbuiten werden nog op 7 plekken Dwergganzen gezien: drie bij Nijkerk (Gld) op 3 februari, een bij Kampen (Ovl) en een bij Midwolda (Gr) op 3 februari, een bij Stadskanaal op 9 februari, vijf vogels bij het Zwarte Water (Ovl) op 10 februari, een bij Hooge Zwaluwe (NB) op 17 februari en een in de Ronde Venen (U) op 25 februari.

Dwerggans Anser erythropus, Oudeland van Strijen (ZH), 28 februari (Arie den Tuinder)

In 19 uurhokken werden IJseenden gezien. Twee daarvan waren minder voor de hand liggend: tot 26 februari was een wijfje aanwezig in Harkstede (Gr) en op 27 februari werd een mannetje gezien op het Veluwemeer (Fl). Drie vogels langs en bij de Zuidpier van IJmuiden (NH) bleven de hele maand en trokken veel bekijks. Uit 28 uurhokken werden Witoogeenden gemeld. Vrijwel alle meldingen betroffen solitaire vogels, behalve in de Wieden (Ovl), waar er maximaal vijf bij elkaar werden gezien. De twee inmiddels vertrouwde Ringsnaveleenden van respectievelijk het Kennemermeer (NH) en Heerhugowaard (NH) waren beide de gehele maand nog aanwezig. Kleine Toppers, daarentegen, werden de hele maand februari niet vastgesteld. Van 10 tot 16 februari werd een wijfje Blauwvleugeltaling waargenomen in de Dordtsche Biesbosch (NB). Vorig jaar werd daar in de omgeving ook al een wijfje van deze soort gezien, rond half mei. De Bronskopeend heette vroeger Bronskoptaling, maar zou eigenlijk Bronskopsmient moeten heten, om dezelfde reden dat de Krakeend ook Kreksmient - Kraksmient klinkt niet - zou moeten heten. Beide zijn het soorten in het geslacht Mareca waar ook de smienten, de onze, de Amerikaanse en de Chileense, bij horen. Om het leven, dat toch al ingewikkeld genoeg is, nu niet al te zwaar te maken, houden we het toch even bij Bronskopeend. Het zit er dik in dat deze vogel dezelfde is als die van vorig jaar, die toen van 4 mei tot 9 juni in de Nieuwe Driemanspolder in Zoetermeer en Leidschendam (ZH) en daarvoor ook in de Botlek en Vlaardingen (ZH) te zien was.

Bronskopeend Mareca falcata, Zoetermeer (ZH), 20 februari (Jürgen Rosemann)

Gierzwaluwen tot waders

De westelijke Oosterse Tortel wordt ook wel Meenatortel genoemd, naar de Latijnse naam voor de ondersoort. De laatste waarneming van de vogel in Sneek (Fr) werd gedaan op 13 februari. De vogel was daar vanaf 27 december 2023 te zien geweest.

Oosterse Tortel Streptopelia orientalis meena, Sneek (Fr), 13 februari (Jan van der Sluis)

Een dood Afrikaans Purperhoen vlakbij een kade in de Eemshaven was de eerste voor Nederland. De reputatie van de Eemshaven als internationale haven steeg daardoor natuurlijk alleen maar. Niet veel havens in Europa hebben het Afrikaans Purperhoen op hun lijst staan! Of de vogel ook de Nederlandse lijst zal halen, daar mag de Commissie Dwaalgasten van de Nederlandse Avifauna zich mee bezighouden. We vrezen het ergste.

De recordaantallen IJsduikers bleven nog even aanhouden. Nog steeds werd de soort in 43 uurhokken gemeld. Een mooie winterkleed Aziatische Goudplevier werd op 3 februari gevonden op Schiemonnikoog (Fr). Waarschijnlijk dezelfde vogel was op 17 februari opnieuw ter plekke, en werd op 23 februari weer gezien.

Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva, Schiermonnikoog (Fr), 3 februari (Jesse Sinnema)

Zeekoeten tot en met meeuwen

De vijfdejaars Kleine Burgemeester die al enige jaren in Leiden en wijde omstreken overwintert, werd de gehele maand gezien in Leiden en Katwijk aan Zee (ZH). Mogelijk dezelfde adulte vogel werd op 19 februari op het strand bij Meijendel, Wassenaar (ZH) gezien. Daarbuiten werd op 7 februari een eerste-winter exemplaar gezien aan de Hondsbossche Zeewering (NH) en op 15, 20 en 21 februari zat een exemplaar van dezelfde leeftijd bij de Zuidpier van IJmuiden (NH). De Kleine Burgemeester was daarmee net iets minder algemeen dan zijn grote broer die nu aan de beurt is.

Kleine Burgemeester Larus glaucoides, Leiden (ZH), 17 februari (Jaap Engberts)

Twee Grote Burgemeesters waren de hele maand te zien: de adulte vogel van Vlissingen en een tweede-kalenderjaar vogel in de haven van Den Helder. Daarbuiten werden slechts drie vogels gezien: een langsvliegende tweede-kalenderjaar vogel bij Bergen (NH) op 1 februari, en nog een op 7 februari voor de Brouwersdam (ZH), een adulte vogel in IJmuiden (NH) op 3 februari en nog een tweede-kalenderjaar bij Stellendam (ZH) op 23 februari.

Roofvogels tot en met valken

Fantastische foto's maakten een vanwege de vroegte in het seizoen onaannemelijke Dwergarend in de Biesbosch (NB) totaal geloofwaardig. Het was de vroegste in Nederland ooit. Er waren ook vervolgwaarnemingen, die niet allemaal even overtuigend waren.

Dwergarend Aquila pennata, Brabantse Biesbosch (NB), 25 februari (Henk Geerdink)

Een tweede-kalenderjaar Steppekiekendief werd op 16 februari gefotografeerd bij het Veerse Meer (Zld). Op andere plaatsen op Walcheren (Zld) werden vanaf 18 februari ook waarnemingen verricht, denkelijk van dezelfde vogel die in januari ook al in deze omgeving rondhing. Een andere vogel werd op 25 februari in Stedum (Gr) gefotografeerd. De Hop die Dalfsen als overwinteringsplek had uitgekozen, bleef daar de hele maand nog te zien. Heel af en toe was de vogel onvindbaar, maar meestal ging het goed. Een prachtige Giervalk, die eind januari was ontdekt, maar eigenlijk al bijna de hele maand december aanwezig bleek te zijn geweest, werd in de loop van de maand steeds beter te "doen". Na 19 februari was de koek op en werd de vogel niet meer gezien.

Giervalk Falco rusticolus, Slufter, Texel (NH), 17 februari (Ton Haver)

En nog een mooie foto om nog even van de vogel te genieten...

Giervalk Falco rusticolus, Slufter, Texel (NH), 19 februari (Ruwan Aluvihare)

Zangvogels

Ongeveer negen Bonte Kraaien bevolkten het land. Buiten de bekende bij Lith (NB), Groenekan (U) en op Schiermonnikoog (Fr) waren er nog vogels op Terschelling (Fr), in het Lauwersmeer (Fr), in de Dollard (Gr) en in Finsterwolde (Gr). Midden in een woonwijk, dat is de plek waar Pallas' Boszangers in de winter kunnen worden gevonden. Deze maand waren er twee te zien; een vogel verbleef de gehele maand in de Aa-Landen in Zwolle (Ovl) en op 25 februari werd een exemplaar gevonden in Katwijk aan Zee (ZH), dat later echter niet meer werd gezien.

Pallas’ Boszanger Phylloscopus proregulus, Zwolle (Ovl), 4 februari (Eric Menkveld)

De Humes Bladkoning is de laatste jaren een van de vaste waarden in de Nederlandse winter. Vogels in Noordwijk-Binnen (ZH) en Oog in Al in Utrecht (U) hielden de hele maand de reputatie van de soort hoog. Daarbuiten werden op 16 februari in Leiden (ZH) en op 22 februari in It Swin (Fr) exemplaren vastgesteld.

Humes Bladkoning Phylloscopus humei, Oog in Al (U), 4 februari (Benjamin Simmelink)

De fraaie Zwartkoprietzanger liet zich tijdens zijn derde verblijf in Nederland, vanaf 29 februari bij Rhenen (U), aanvankelijk weer uitermate slecht zien en vooral goed horen. Ook tijdens de twee eerdere gevallen, in de Ooijpolder bij Nijmegen in april 2016 en in de Biesbosch in maart 2017, was de vogel vrijwel niet te zien te krijgen. Pas na een week werd de vogel wat coöperatiever door zich in een wat minder dichtbegroeid plasje op te houden. Daar zullen we het in het volgende maandoverzicht over hebben. 

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, Rhenen (U), 29 februari (Josh Rozema)

In nog zo'n 27 uurhokken werden Pestvogels gezien. Op de meeste plaatsen ging het om solitaire vogels, maar in Nunspeet (Gld) waren tien vogels aanwezig, in Schoorl (NH) en in Eelde (Gr) zeven, en in Den Helder (NH) zes, en op nog twee plekken groepjes van twee. Het is fascinerend om te weten dat het groepje in Nunspeet tot 12 februari uit negen vogels bestond, maar daarna uit tien! Hoe heeft de tiende de andere negen gevonden? Voor ons een vraag, maar voor nummer tien een weet...!

Pestvogel Bombycilla garrulus, Nunspeet (Gld), 16 februari (Anco Euser)

De Waterspreeuw van Zoetermeer (ZH) die daar al vanaf 16 november overwintert, bleef daar nog de hele maand mooi te zien. Vanaf 7 februari tot het einde van de maand werd een Grote Pieper bij het Veerse Meer (Zld) gezien. Vorig jaar zat er daar van 4 februari tot 18 april ook een, dus dat zou zo maar eens dezelfde kunnen zijn. Van de Witstuitbarmsijzen die werden geclaimd, was er in ieder geval één die behoorlijk overtuigend was, en dat was de vogel die tussen 19 Grote Barmsijzen domicilie had gekozen in Blaricum (NH). Deze vogel liet zich, samen met zijn anderssoortige vriendjes, heel mooi zien en fotograferen.

Witstuitbarmsijs Acanthis hornemanni exilipes, Blaricum (NH), 27 februari (Rob Halff)

Van dezelfde vogel is ook nog een aardig filmpje te zien, kijk maar eens hier...

Witstuitbarmsijs Acanthis hornemanni, Blaricum, 27 februari 2024 (Folkert Jan Hoogstra)

In het Drents-Friese Wold (Fr) waren tot 5 februari nog maximaal zes Grote Kruisbekken aanwezig. Daarbuiten werden nog drie vogels gemeld bij Loenen (Gld) op 3 februari. In zeven uurhokken werden Grauwe Gorzen gezien. Deze maand werden geen meldingen doorgegeven van het Verdronken Land van Saeftinge (Zld). Daarbuiten werden in Limburg, Groningen en Drenthe in totaal rond de dertig vogels vastgesteld. Een groepje van drie Dwerggorzen bij Petten (NH) was een publiekstrekker vanaf 7 februari tot het einde van de maand. Al eens eerder waren tegelijkertijd drie Dwerggorzen aanwezig, in maart-april 1990 in Katwijk aan Zee (ZH). Nog een vogel was van 17 tot 20 februari aanwezig in Lithoijen (NB), een plaats waarvan u het bestaan tot vijf seconden geleden waarschijnlijk niet vermoed had.

Inmiddels elders

Het vijftigste Afrikaanse Purperhoen voor Spanje werd op 4 februari vastgesteld. De meeste daarvan - 32 - komen overigens van de Canarische Eilanden. Dat is wel eens wat anders als de eerste, zoals in Nederland een dag later het geval was. Verder gebeurde er in februari niet zoveel, behalve dat op de Faeröer eilanden op twee opeenvolgende dagen een Buffelkopeend en een Kokardezaagbek werd ontdekt. Zoals we allemaal weten overwinteren beide soorten in Europa eigenlijk alleen in Nederland. Om het heel eerlijk te zeggen zijn we daarmee wel klaar met de belangwekkende gebeurtenissen in het ornithologische Europa.

De glazen bol

Hoe minder er de afgelopen maand is gebeurd, hoe saaier de maand was, des te harder kunnen we dromen over de toekomst. U wilt niet weten welke soorten er allemaal al mogelijk zijn in maart. Nu kan het zijn dat u het tóch wilt weten. Een kleine selectie van de mogelijkheden omvat alle zeldzaamheden die ooit in maart in Nederland werden waargenomen, zoals onder andere Witkopeend, Zwartkeellijster en Witbandkruisbek, maar we wachten natuurlijk nog op de Ross’ Gans (dat wachten is bij het ter perse gaan van dit overzicht reeds voorbij! red.), en ook een verblijvende Bastaardarend of Koningseider zou ons best welkom zijn. Noordelijke Klapekster, of Pacifische Parelduiker of Geoorde Aalscholver zouden deze maart natuurlijk tot een feest maken! Het DB Terugblik-team wenst iedereen al deze soorten toe, maar wenst iedereen vooral veel plezier tijdens het zoeken naar al dit moois….!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdrages aan dit verslag.
We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant