DB Actueel Online

Op gezette tijden wil de website aandacht besteden aan actuele ornithologische fenomenen. De Nederlandse vogelaars worden (gelukkig maar) nog regelmatig verrast. Door een influx van een bepaalde soort of bepaalde soorten, door een uiterst zeldzame soort waarvan de meeste vogelaars nog niet eens de juiste Nederlandse naam weten, door onverwachte determinatieproblemen en dergelijke. De kracht van dit medium is dat er direct en interactief ingegaan kan worden op deze spannende gebeurtenissen in het veld. Wat is er precies aan de hand? Wat is hier al van bekend? Is er al eerder over geschreven in Dutch Birding? Hoe denkt men in het veld hierover?

Eleonora's Valk: een nieuwe vogelsoort voor Nederland

21 september 2011  ·  24400 × bekeken


In de ochtend van zaterdag 17 september 2011 was een vijftigkoppig gezelschap van de Belgische vogelwerkgroep Oost-Brabant op busexcursie naar de Oostvaardersplassen, Flevoland. Vanuit vogelkijkhut "De Zeearend" ontdekten zij om 12:26 uur een donkere valk die op insecten aan het jagen was. In ieder geval tot 12:50 uur kon de vogel door alle aanwezigen uitgebreid worden bekeken tussen en in de wilgen voor de hut en al snel was duidelijk dat het een heuse Eleonora's Valk Falco eleonorae betrof! De vogel bestreek geen groter gebied en was niet echt schuw. Verschillende aanwezigen konden de vogel fotograferen en tevreden vervolgde de groep de excursie. Daarbij kwam men op de terugweg een Nederlandse vogelaar tegen, aan wie de gefotografeerde vogel op een van de cameraschermpjes werd getoond. Deze persoon kon de vogel nadien helaas niet terugvinden. De waarneming lekte die middag helaas niet meer uit naar de rest van vogelend Nederland ...

Eleonora's ValkEleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Kathleen Geukens)

In de avonduren plaatste Gilbert Rijmenans als eerste de waarneming op waarneming.nl met als extra vermelding "Groter dan boomvalk, geen rode broek, gele poten". Vanzelfsprekend zorgde deze 'woeste' claim voor twijfelachtige reacties, maar algauw volgden enkele foto's die aangaven dat het menens was! Sommigen zagen er niet direct een Eleonora's Valk in en opties zoals melanistische Slechtvalk, Boomvalk of Torenvalk werden open gehouden. Dit kwam vooral door de lage resolutie van de aanvankelijk geplaatste foto's. Voor enkele tientallen mensen waren de foto's echter voldoende reden om daags erna de plaats van de waarneming grondig uit te kammen. Dit leverde helaas geen betrouwbare vervolgwaarneming meer op. Naderhand verschenen meer foto's op basis waarvan de determinatie kon worden bevestigd. De vermaarde Finse roofvogelexpert Dick Forsman, wiens oordeel doorgaans als leidend wordt gezien, reageerde als volgt:

"Voor mij is dit een prima tweede kalenderjaar Eleonora's Valk. Dat de vogel zo donker is, vormt natuurlijk al een sterke aanwijzing, maar ook de kleur en bandering van de staart zijn in dit geval erg belangrijk. De staartveren zijn verder kenmerkend voor een jonge Eleonora's (het zijn juveniele veren). Ook het feit dat de snavelbasis en oogring niet geel maar blauwachtig zijn, is een goede aanwijzing, omdat alle andere valken van deze leeftijd gele of oranje naakte delen hebben, terwijl deze bij vrouwtje Eleonora's Valk blauw zijn. De mensen die zeggen dat de proporties van de vogel verkeerd zijn voor een Eleonora's weten misschien niet dat de structuur van jonge vogels (inclusief exemplaren in hun tweede kalenderjaar) ZEER verschilt van die van adulte vogels!"

Eleonora's Valk
Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)

Eleonora's Valk
Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)

De waarneming is tevens bijzonder omdat het een vogel van de donkere vorm betreft. Eleonora's Valk kent een lichte en een donkere vorm, waarbij de verhouding in de populatie ligt op ongeveer 3:1. Ook onder de dwaalgasten in Noord-Europa zijn donkere exemplaren dus nog zeldzamer.

Indien aanvaard door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna betreft dit het eerste geval van Eleonora's Valk voor Nederland. De soort komt als broedvogel vooral voor op eilanden in en kustgebieden van de Middellandse Zee en is een dwaalgast in Noord-Europa. Het is een langeafstandstrekker die overwintert op Madagascar. Er zijn waarnemingen bekend uit Brittanniƫ (5 aanvaarde gevallen waarvan geen enkele twitchbaar, de eerste in 1978, de laatste een overvliegend donker exemplaar gefotografeerd op 13 september 2008), Denemarken, Zweden (ondertussen zeker 16 aanvaarde gevallen!), Polen, Hongarije en Oostenrijk.

Eleonora's ValkEleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)

Een uitgebreidere serie foto's van de Eleonora's Valk in de Oostvaardersplassen is te vinden op waarneming.nl. Een persoonlijk verslag van de waarnemers omtrent deze ontdekking kunt u uiteraard later tegemoet zien op deze site en/of in ons tijdschrift Dutch Birding.

Garry Bakker

Discussie

Jan Bisschop  ·  23 september 2011  22:33, gewijzigd 23 september 2011  22:33

Het eerste geval voor Zwitserland werd op 10 Augustus 2011 gefotografeerd bij Grancy (Kanton Vaud) en in eerste instantie doorgegeven als ongedetermineerde valk, en later door Dick Forsman en Andrea Corso als zekere Eleonora's Valk bestempeld. Een franstalig artikel over dit geval is hier te lezen: http://www.oiseaux.ch/articles/article.php?id=91

Max Berlijn  ·  22 september 2011  14:52

Kathleen, die zat toch in K3 (gejat grapje)

Menno van Duijn  ·  22 september 2011  09:54

Tja als een donkere al op deze manier wereldkundig wordt gemaakt wat zal er dan met een lichte gebeuren? Hoeveel lichte vormen zullen er al niet als juveniele Boomvalk zijn uitgescholden...

Garry Bakker  ·  22 september 2011  01:34

Nummer 16 was op 5 september 2009, adult lichte vorm te Blekinge, Utklippan (zie WP reports DB 31-5, 2009).

Richard Reijnders  ·  22 september 2011  01:10

Dat is wel raar zeg, in Zweden zeker 16 aanvaarde gevallen...

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.

Feedback?