Brinkhuizen, D.M. & Nilsson, J. 2020. Birds and Mammals of the Galapagos. 184 pagina’s Lynx and Birdlife International Field Guides. Lynx Editions, Barcelona. Prijs: € 31,62.

Lynx Editions is de laatste jaren samen met BirdLife International bezig met een tsunami aan gidsen en heeft zo al zeven delen gemaakt, onder andere van Maleisië, Filippijnen, Vietnam, Cambodja, West-Indies, Thailand en Japan. Ongetwijfeld zullen er nog meer volgen, met binnenkort in ieder geval ook een van Colombia.

De opzet van de gidsen is dezelfde. Alle soorten krijgen een code die de status weergeeft volgens BirdLife International. De codes variëren van LC (least concern) tot CR (critically endangered). Ook maakt men gebruik van QR-codes, die je met je telefoon kan scannen en je doorlinken naar The Internet Bird Collection, waar een veelheid aan foto’s, video’s en geluiden is te vinden, georganiseerd door the Cornell Lab of Ornithology. Ook krijgt men een link naar een checklist. Een beetje wennen misschien met die QR-codes, maar wel erg gaaf en eigenlijk een must voor een moderne vogelgids!!

In december 2020 is van deze serie het boek van Dušan Brinkhuizen en Jonas Nilsson over de Galapagos eilanden verschenen. De Galapagos eilanden zijn bekend bij een breed publiek, of eigenlijk bij iedereen. Niet alleen omdat Charles Darwin er zijn baanbrekende evolutietheorieën heeft ontwikkeld, maar ook vanwege de natuurdocumentaires met beelden van tamme dieren, zoals Flightless Cormorant Nannopterum harrisi, Galapagos Sea Lion Zalophus wollebaeki en Marin Iguana Amblyrhynchus cristatus. Ook is er een aantal boeken en boekjes over de archipel verschenen. De bekendste zijn The birds of the Galápagos Archipelago van Ridgeway uit 1896, Birds of Galapagos van Harris uit 1968 en A Guide to the Birds of the Galápagos Islands van Castro en Philips uit 1996, alle drie al “eeuwen oud".

Op de omslag van het boek staat een Waved Albatros Phoebastria irrorata, de enige (near endemic) albatros in de regio. Het boek telt 184 pagina’s met 69 kleurenplaten van 21(!) illustratoren van naam. De 15 pagina’s van de inleiding behandelen klimaat, geografie, habitatbeschrijvingen, beschermingsstatus met een lijst van bedreigde soorten, birding hotspots en een legenda van verspreidingskaartjes, afkortingen en vogeltopografie. Taxonomisch wordt de HBW and BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World gevolgd.

Het boek is opgedeeld in drie secties: een deel met alle officiële soorten, een deel met hypothetische en potentiële soorten en een deel met zoogdieren. Een en ander resulteert in 170 vastgestelde vogelsoorten waarvan 65 soorten als broedvogel. 33 soorten zijn endemisch (50%!!) met nog eens 12 endemische ondersoorten, waarvan sommige misschien soortstatus verdienen (en dat vast ook krijgen).19 soorten zijn hypothetisch, d.w.z. ze worden in eerdere literatuur geclaimd maar de documentatie is volgens de schrijvers apocrief. 56 soorten worden opgevoerd als potentieel. Van die soorten zijn er een aantal die voor verwarring zouden kunnen zorgen. Echter, de meeste zijn soorten die nog niet in de regio zijn vastgesteld, maar daarvan wordt aangenomen dat dat wel mogelijk moet zijn. Een soort voorspellijst eigenlijk. De auteurs willen met deze lijst van potentiële soorten onder andere waarnemers aansporen hun waarnemingen van (zeldzame) vogels te documenteren en in te voeren in bekende databases zoals ebird, observation.org, iGoTerra en iNaturalist.

Het deel over de zoogdieren noemt zes endemische soorten (vier muizensoorten, Galapagos Fur Seal Arctocephalus galapagoensis en Galapagos Sea Lion). Van de geïntroduceerde soorten -ship-assisted zou je kunnen zeggen- worden er drie geïncludeerd, namelijk de kosmopolieten Huismuis Mus musculus, Bruine Rat Rattus norvegicus en Zwarte Rat Rattus rattus, omdat ze voor herkenningsproblemen zouden kunnen zorgen met de vier endemische muizen. Meer dan de helft van de zoogdieren die rond de eilanden voorkomen, bestaat uit walvissen en dolfijnen.

De schrijvers hebben voornoemde databases minutieus doorgeploegd en dat heeft geresulteerd in een schone lijst. Soorten als Black-browed Albatross Thalassarche melanophris, Banaquit Coereba flaveola en Red-eyed Vireo Vireo olivaceus zijn verwijderd van de officiele lijst, maar er zijn ook soorten toegevoegd, zoals Juan Fernandez Petrel Pterodroma externa (foto van Ria Vogels, who else?) en Swainson’s Thrush Cathurus swainsoni (een recent geval uit oktober 2020).

Daarnaast worden bij enkele soorten nieuwe kleedkenmerken beschreven, bijvoorbeeld de donkere oksels bij Galapagos Pintail Anas (bahamensis) galapensis en een voor het eerst beschreven en afgebeeld kleed van Galapagos Petrel Pterodroma phaeopygia. Tussen neus en lippen door wordt nog een niet eerder beschreven verschil in kleine en kleinste ondervleugeldekveren bij Short-billed (donker) en Long-billed Dowitcher (licht) gepresenteerd. Ik zou zeggen dat Nils van Duivendijk en Marc Guyt dat kenmerk mooi mee kunnen nemen in hun nieuwe gids!

Galapagos Pintail: let op de donkere oksel.

Grijze Snippen: verschil in de kleinste en kleine onderarmdekveren.

Galapagos Petrel: mysterieus niet-broedkleed: meerdere taxa?

De eilanden hebben natuurlijk ook hun pareltjes. Er zijn eigenlijk vier soorten die het meest tot de verbeelding spreken. De mysterieuze Galapagos Petrel, een voornamelijk pelagische soort met nog onbegrepen verschillen in kleed. Het kan maar zo dat deze soort uit meerdere taxa bestaat. Is Least Vermillion Flycatcher Pyrocephalus nanus echt uitgestorven? De laatste claim stamt uit 2016. Ook Mangrove Finch Geospiza heliobates is een zeldzaam fenomeen (tip: scan de QR-code en speel het geluid af: je hoort dan een opname gemaakt door Arnoud van den Berg uit 1981). De laatste zeldzame endeem die ik noem is Medium Tree Finch Geospiza pauper. Deze soorten hebben het allemaal moeilijk door bekende oorzaken: habitatverlies, geïntroduceerde soorten als ratten en katten, hybridisering, invasieve exoten, visserij en El Niño-gedoe.

Mangrove Finch

Resumerend zou ik willen zeggen dat Dušan Brinkhuizen en Jonas Nilsson een mooi en gedegen boek hebben gemaakt over de Galapagos archipel. Zij profileren zich als professionals met een goede kennis van de lokale avifauna. Er zijn vele uren gemaakt om databases te doorploegen en twijfelachtige gevallen zijn verwijderd of in ieder geval op een apart lijstje gezet. Zodoende is het een enorme verbetering ten opzichte van oude gidsen en daarmee is een standaard gezet. Verder vind ik de illustraties bijna zonder uitzondering erg mooi.

Mockingbirds: een van de mooiste platen van het boek.

Ik sluit af met een klein puntje van kritiek, dat de schrijvers niet aan te rekenen is (denk ik). Er staan wel erg veel logo’s, streepjescodes en afkortingen in en op het boek. Met name het gebruik QR-codes maken de pagina’s iets onrustig, maar dat went snel en dit in mijn ogen kleine nadeel weegt niet op tegen de voordelen en gebruikersgemak.

Bert de Bruin