DB Actueel Online

Op gezette tijden wil de website aandacht besteden aan actuele ornithologische fenomenen. De Nederlandse vogelaars worden (gelukkig maar) nog regelmatig verrast. Door een influx van een bepaalde soort of bepaalde soorten, door een uiterst zeldzame soort waarvan de meeste vogelaars nog niet eens de juiste Nederlandse naam weten, door onverwachte determinatieproblemen en dergelijke. De kracht van dit medium is dat er direct en interactief ingegaan kan worden op deze spannende gebeurtenissen in het veld. Wat is er precies aan de hand? Wat is hier al van bekend? Is er al eerder over geschreven in Dutch Birding? Hoe denkt men in het veld hierover?

Geelsnavelkoekoek op de Maasvlakte

13 oktober 2022  ·  Hans Bakhuizen, Vincent Hart, Rob Halff en Wilma van Holten  ·  8492 × bekeken

De ontdekking

Woensdag 12 oktober 2022 zijn Gerard den Boer en ikzelf (Hans Bakhuizen) voor een fotosessie naar de Maasvlakte gegaan. De intentie was de Raddes Boszanger vast te leggen, goed gelukt overigens. Onze dag was al geslaagd. Op de terugweg werd onze aandacht getrokken door een alarmerende Vink. Kijkertje op de struik, en tot mijn verbazing keek ik een vogel op de rug welke zich rustig zat te poetsen, die Gerard en mij compleet onbekend voorkwam. Dit was om 10:40 uur. De vogel zat heerlijk rustig in het zonnetje, dus een ideaal fotomodel. Al snel kwam er een andere vogelaar voorbij (Stefan Sloof, red.) die we erbij riepen. Ook hij wist niet wat het was. Hij maakte een paar foto’s en verdween, maar niet voordat hij iets riep over een Kuifkoekoek. Zover waren we inmiddels, dat we het moesten zoeken bij de familie koekoeken. Inmiddels vloog onze vriend een Duindoorn verder. Na nog een paar plaatjes gemaakt te hebben, zijn we naar de auto gegaan voor koffie. De koekoek vloog langs ons heen in westelijke richting, leek wel vermoeid maar toch redelijk actief. Ergens is kennelijk bekend geworden dat deze koekoek hier aanwezig was, want al snel werd het drukker en zijn wij huiswaarts gegaan.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Hans Bakhuizen)

De bekendmaking

Tegen 11:00 uur staan Wilma van Holten en Aart van den Berg bij de Raddes Boszanger, die zich niet laat zien. Dan komt Stefan Sloof aangelopen en zegt ineens, kijk, dit had ik even geleden een stukje terug. Hij wist niet wat het was. Ik (WvH) sloeg gelijk op tilt, want ik zag het gelijk. Ook Aart had de foto al gezien, maar die wist het ook niet, en had mij ook niets gezegd. Ik ben gelijk gaan lopen die richting op en heb onder andere Wietze Janse, die aan kwam rijden, tot staan gebracht. Ook heb ik nog die andere auto met vier vogelaars ingelicht. Ik weet niet eens meer wie er in die auto zaten.

De twitch

Op woensdagochtend 12 oktober 2022 rond 11:30 uur, lopen we (Roelof de Beer, Johan van ’t Bosch, Rob Halff en Vincent Hart) richting auto. Met wisselend succes hebben we de Raddes Boszanger getwitcht, die de dag ervoor was gevonden aan het einde van de Oude Stuifdijk (Maasvlakte, ZH). Vlak voor we wegrijden klopt Wilma van Holten op de ruit van de bestuurder: verderop langs de stuifdijk zou een Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus zijn gevonden!! Op haar aanwijzingen speren we weg richting “de op een na laatste windmolen”. Met nog enkele windmolens tegoed zien we twee ons onbekende vogelaars (Hans Bakhuizen en Gerard den Boer) staan. We stoppen, RdB draait het raampje omlaag en vraagt ‘hebben jullie die koekoek?’ HB antwoordt bevestigend en geeft aan foto’s te hebben en aan Kuifkoekoek te denken. Naar later blijkt heeft hij de vogel al circa een uur eerder gevonden. Toch wel teleurgesteld vragen we of de foto’s mogen zien. Een Kuifkoekoek in oktober is natuurlijk leuk, maar als je denkt een Geelsnavelkoekoek te gaan zien... HB zoekt een foto op en toont ons zijn display. De teleurstelling slaat gelijk om in ongeloof en enthousiasme als blijkt dat het display een snoeiharde GEELSNAVELKOEKOEK op een Duindoorn laat zien! HB heeft de vogel verder naar het westen zien vliegen en wij verspreiden ons dan ook direct die kant op... om binnen een minuut teruggefloten te worden: de Geelsnavelkoekoek zit pontificaal op korte afstand op een betonplaat rond de windmolen! De camera’s ratelen en de vogel wordt via diverse media doorgegeven aan de rest van vogelend Nederland. De vogel oogt zwak en even vrezen we dat hij daar zal blijven zitten en wellicht snel de geest zal geven. Maar na enkele minuten vliegt de vogel onder het naast de molen geparkeerde witte busje en strijkt neer in een Duindoorn.


Rob Halff met adrenalineshot, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Wietze Janse)

Vervolgens komen mondjesmaat andere vogelaars aan, in eerste instantie de mensen die bij de Raddes Boszanger stonden, gevolgd door degenen die elders op de Maasvlakte liepen. De vogel lijkt iets actiever geworden en vliegt steeds kleine stukjes om (meestal zichtbaar) in te vallen in de vegetatie aan weerszijden van de weg. Snel wordt duidelijk dat hij inderdaad niet in goeden doen is, hij laat zijn vleugels meestal hangen, rilt regelmatig en zijn veren staan uit. De aanwezigen proberen de vogel niet op te jagen maar ook niet kwijt te raken, de vogel bepaalt waar hij heen gaat en de vogelaars volgen. Zoals ook de foto's laten zien is de vogel niet schuw. Wel verplaatst hij zich regelmatig, passend op een vers aangekomen vogel.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Rob Halff)

Het einde

Zo’n anderhalf uur na de ontdekking hebben ca. 25 mensen de vogel kunnen zien, ook de eerste snelle beslissers van buiten de Maasvlakte zijn gearriveerd. Dan vliegt de Geelsnavelkoekoek zonder duidelijke aanleiding vanaf de stuifdijk onder de auto van één van hen door, naar de vegetatie aan de noordkant van de weg. Hij rommelt een minuut of wat boven in een struikje in een Duindoorncomplex en verdwijnt dan over de rand van de vegetatie naar achteren. Arie Kolders ziet de vogel schuin de dijkhelling af richting de Nieuwe Waterweg vliegen, en probeert daarom de vogel terug te vinden op de basaltblokken en in de Duindoorns links van hem. Maar de vogel is nergens te bekennen. Kort daarna ziet hij in de Nieuwe Waterweg naast een Zilvermeeuw een vogel drijven. Vol ongeloof ziet hij direct dat het de Geelsnavelkoekoek betreft. Het ondenkbare is gebeurd: de vogel ligt ca. 10 meter uit de kant in het water op korte afstand van een geïnteresseerd lijkende meeuw. AK en VH weten de meeuw te verjagen, AK glibbert over de basaltblokken richting het water. De Geelsnavelkoekoek zwemt recht op ons af in een poging weer op het droge te komen. We hopen tegen beter weten in dat de vogel het haalt, maar enkele meters voor de kant is het op. De vogel laat zijn kop zakken, houdt hem met steeds meer moeite boven water en verdrinkt terwijl we machteloos toekijken voor onze ogen. Enkele vogelaars komen nog net op tijd aan om een laatste levensteken te zien, anderen zien de nu levenloze vogel alleen nog met de stroming mee in westelijke richting drijven. Garry Bakker en Edwin Schuller proberen de vogel te verzamelen. Uiteindelijk drijft deze door een boeggolf dichterbij en lukt het ES om met behulp van een statiefpoot de vogel op de wal te krijgen, waar de vogel door de teleurgestelde toeschouwers wordt gadegeslagen. 

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Thomas Los)

De vogel is daarna door GB afgeleverd bij collectiebeheerder vogels Erwin Kompanje en nog dezelfde avond geprepareerd en toegevoegd aan de collectie van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam (collectienummer NMR 998900204902). Zo blijven huid, skelet en organen beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. Sectie wijst uit dat het een mannetje is. Op basis van onder andere de gele oogring (donker bij adult) en de grijs/witte tekening op de onderstaart (scherp afgesneden zwart/wit bij adult) betreft het een eerste-kalenderjaar vogel. De vogel was met 39 gram sterk vermagerd (normaal 55-65 gram) maar had nog enig vet. Een halswond – niet zichtbaar op de veldfoto's – betekent waarschijnlijk dat de vogel inderdaad door de Zilvermeeuw gegrepen is. Of dit gebeurd is toen de koekoek al in het water lag of dat de meeuw de vogel het water in gesleurd heeft, zullen we nooit weten.

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022. De vogel onder het mes, om te eindigen als collectienummer NMR 998900204902 (Kees Moeliker/Natuurhistorisch Museum Rotterdam)

Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022. De balg met collectienummer NMR 998900204902 (Kees Moeliker/Natuurhistorisch Museum Rotterdam)

Status

Met alle recente waarnemingen van ‘yanks’ in de landen om ons heen - een Gele Zanger langs de westkust van Denemarken sprak daarbij het meest tot de verbeelding vanuit Nederlands perspectief - leek de kans op een Noord-Amerikaan in ons land zeker aanwezig. De meesten zullen daarbij eerder aan een warbler gedacht hebben dan aan een koekoek.

Indien aanvaard betreft dit de eerste Geelsnavelkoekoek voor Nederland. Een eerdere waarneming op 7 oktober 2002 werd vanwege omissies in de beschrijving niet aanvaard door de CDNA. De soort is een van de meest frequent in de WP aangetroffen Noord-Amerikaanse landvogels, met bijvoorbeeld al 56 gevallen op de Azoren en 68 in Groot-Brittannië, en ook recent het tweede en derde geval voor Marokko. Op het Europese vasteland is Geelsnavelkoekoek uitgesproken zeldzaam met slechts één geval in zowel Frankrijk als (het vasteland van) Spanje, maar wel al drie in België. Helaas worden vrijwel alle in Europa aangetroffen Geelsnavelkoekoeken of dood opgeraapt, of verzwakt om alsnog te bezwijken. Dat de Nederlandse vogel op zo’n ongelooflijke manier aan zijn einde kwam, is extra triest.

Hans Bakhuizen, Vincent Hart, Rob Halff en Wilma van Holten (met bijdragen van alle in het artikel genoemden).


Geelsnavelkoekoek Coccyzus americanus, Maasvlakte, Rotterdam, 12 oktober 2022 (Hendrik Jan van Dijk)

Discussie

Bas Lagerveld  ·  14 oktober 2022  01:27

Het is, het is, het is zoals het is. Maar het is zo triest dat deze koekoek dat hij (zoals Leo Stegeman al schreef) de hele oceaan heeft overbrugd, en dan toch te water geraakt. Wat een vogeldrama. Ik ben er nog steeds beduusd van. Onderweg denkend dat we deze vogel in Nederland gewoon wel kunnen gaan zien! Maar nee, toch niet.

Wel nog even een tip: kan de eigenaar van de auto waar de koekoek onderdoor is gevlogen even zijn auto verlagen én onderspoilers aanbrengen... Dat er nooit meer, nooit meer een vogel onder zijn auto door kan vliegen? Graag. Mooi verhaal verder natuurlijk, en hulde aan de ontdekkers en de happy few die toevallig in de buurt waren. Maar ja, toch resteert enige leegte in 's mans vogelhart... 

Ed van Boheemen  ·  14 oktober 2022  02:49

10:40 uur!!!!! Scheelt een HEEL uur met de doorgeef tijd!! Het is wat het is.. 

Max Berlijn  ·  14 oktober 2022  05:18

Zijn er eigenlijk meerdaagse gevallen in de WP? Er was toch iets met rupsen die ze nodig hebben die in “de oude wereld” niet voorkomen waardoor ze hier niet kunnen overleven?

Bert de Bruin  ·  14 oktober 2022  05:59

Nou nou nou, gaaf hoor. Even ter aanvulling: Noorwegen heeft ook twee gevallen, eentje in 1978 en een in 1981 of 82. Die van 1978 ligt in Stavanger in het museum...

Maarten Wielstra  ·  14 oktober 2022  07:09

Rupsen invriezen volgend jaar...

Bas van der Burg  ·  14 oktober 2022  07:48

Op ad.nl een aardig artikel over deze waarneming

Jan Hein van Steenis  ·  14 oktober 2022  10:07, gewijzigd 14 oktober 2022  11:10

@Max: van zowel Geel- als Zwartsnavelkoekoek zijn er meerdaagse gevallen in Groot-Brittannië, maar dan gaat het om minder dan 20%. Ze kunnen zich met Europese rupsen (maar ook met sabelsprinkhanen of wandelende takken) wel in leven houden.

Edit: van de 21 gevallen in de UK in 1985-2007 waren er 2 van twee dagen, 1 van negen dagen (uit: Rare Birds Where and When).

Wim Wiegant  ·  14 oktober 2022  10:10, gewijzigd 14 oktober 2022  11:32

Max, er was toch ooit een Geelsnavelkoekoek die "Jezus" werd genoemd omdat-ie na een paar dagen ineens weer tevoorschijn kwam (ergens in de 1980-1990 jaren op de Scillies, dacht ik) ? Heb ik wel eens in een jaarverslag over UK-zeldzaamheden gelezen in British Birds. Dat kunnen natuurlijk ook 2 vogels zijn geweest.... 

Edwin Schuller  ·  14 oktober 2022  10:19

Leuk stuk! Ik ben er nog steeds niet van bijgekomen, met stip de meest bizarre waarneming ever.

Er wordt hier en ook elders gesteld dat het een 1KJ is op basis van gele oogring en grijze onderstaart. Nu wil ik dat niet weerleggen, maar tijdens het balgen was hij juist als adult gedetermineerd en wel op basis van kleur testes en slijtage veren. Dit werd hier ook al door Justin Jansen aangehaald. Ik denk dat dit nog wat nadere studie vraagt, en de leeftijd vooralsnog beter onder dit voorbehoud kan worden vermeld? 

Wilma van Holten  ·  14 oktober 2022  10:32

Bijzonder, bizar en balen!!!

Goed verhaal!

Max Berlijn  ·  14 oktober 2022  12:37

@JH Thx

 @Wim, wat een top verhaal :-)

Vincent Hart  ·  14 oktober 2022  13:48

Dank voor de positieve reacties op het stukje. @Edwin, zie hier een uitgebreide analyse van de leeftijd door Fred V. 

Hans Gebuis  ·  14 oktober 2022  17:44

Foto’s, filmpje en het verhaal met de zilvermeeuw wijzen toch sterk op een dader.

Gevoegd bij de halswond …… dan weet je het wel.

ik zeg : sancties tegen de zilvermeeuwen!

Lennart Verheuvel  ·  14 oktober 2022  19:13

Het havenbedrijf has got your back, maar de vos nog beter kennelijk! Wel grappig hoe de mening van dezelfde persoon zo'n ontwikkeling doormaakt in twee jaar tijd... Vos of meeuwen als er maar iets te beheren valt! (maar ja dat is een andere discussie)

Ben Gaxiola  ·  14 oktober 2022  19:26, gewijzigd 14 oktober 2022  19:31

Er zit nogal wat tijd tussen even na 11u en 11:42u (tijdstip van bericht Roelof)...

Ik kan me voorstellen dat even na 11 uur niet klopt.

Wim Wiegant  ·  14 oktober 2022  19:28

Hans, 

Deze felle opmerkingen had ik willen bewaren voor het volgende maandoverzicht!  De Zilvermeeuw oogt onschuldig, maar wij weten beter...!

Wietze Janse  ·  14 oktober 2022  20:10, gewijzigd 14 oktober 2022  20:30

@Ben,

ik kwam Wilma tegen rond half 11:35 h., dat was de tijd van aankomst die mijn navigator aangaf.  Teruggereden en een paar minuten later kon ik aanschuiven en volgde ook de piep. Denk dat dat nauwkeuriger tijden zijn.

Ben Gaxiola  ·  14 oktober 2022  20:15

Dat dacht ik eigenlijk al. 

Je bedoelt 11:35 u. :-)

Wietze Janse  ·  14 oktober 2022  20:30

Aangepast 👍🏻

Vincent Hart  ·  14 oktober 2022  21:11

@Ben, scherp! Het zal inderdaad rond 11u30 zijn geweest (langer bij geen Raddes gestaan dan ik me herinner). Ik vraag Garry of ie het wil aanpassen.

Hans Gebuis  ·  14 oktober 2022  21:53

Sorry Wim. Was iets te fel; te vroeg ook wellicht. Maar deze soort brengt het ergste in mij naar boven. Omtrent het slachtoffer uiteraard. Die meeuwen laten mij eigenlijk koud.

Garry Bakker  ·  14 oktober 2022  22:59

Aangepast.

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.

Feedback?