DB Actueel Online

Op gezette tijden wil de website aandacht besteden aan actuele ornithologische fenomenen. De Nederlandse vogelaars worden (gelukkig maar) nog regelmatig verrast. Door een influx van een bepaalde soort of bepaalde soorten, door een uiterst zeldzame soort waarvan de meeste vogelaars nog niet eens de juiste Nederlandse naam weten, door onverwachte determinatieproblemen en dergelijke. De kracht van dit medium is dat er direct en interactief ingegaan kan worden op deze spannende gebeurtenissen in het veld. Wat is er precies aan de hand? Wat is hier al van bekend? Is er al eerder over geschreven in Dutch Birding? Hoe denkt men in het veld hierover?

Grijswangdwerglijster: een nieuwe soort voor de Benelux

23 november 2018  ·  Vincent van der Spek  ·  6545 × bekeken

Al zeker 15 jaar onderhoud ik een goed contact met vogelasiel De Wulp, Den Haag. Sinds 2010 ben ik er ook actief als ringer. In de appgroep Vogels ringen Wulp, met Sharon Lexmond en Lizzy Looijestijn (asielmedewerkers), Rinse van der Vliet en ikzelf (als ringers) als leden, verschijnen met enige regelmaat determinatievragen, met name over lastigere (zang)vogels zoals karekieten en boszangers. Op 5 november verschenen rond 12:00 twee plaatjes zonder tekst: een gebruikelijke manier om te vragen welke soort er op de foto staat. Ondanks dat er een verfomfaaid, nat beestje tevoorschijn kwam, moest ik naar adem happen: dit was een Amerikaanse dwerglijstersoort! De impact die dat had zal menig vogelaar zich goed voor kunnen stellen. De grijze flanken suggereerden een Grijswangdwerglijster Catharus minimus, die als vrij regelmatige dwaalgast in Europa natuurlijk ook het meest voor de hand lag. Een foto van een droge vogel was evenwel geen overbodige luxe, al had ik op mijn werk sowieso geen boeken om een (theoretische) Bicknell's Thrush Catharus bicknelli uit te sluiten. Ik kapte – de uitleg zorgde voor geamuseerde blikken – een gesprek met een collega af en belde Lizzy, die vervolgens niet op nam. Het appje dat ik daarna stuurde klinkt, als ik het nu teruglees, bijna wanhopig:

Screenshot uit WhatsAppgroep ‘Vogels ringen Wulp’ met de eerste foto’s van de vogel, 5 november 2018.

Liz belde gelukkig snel terug. Ik legde uit hoe heftig dit was en maakte de afspraak om die dag nog langs te komen. Rond half drie kreeg ik een foto van een opgedroogde vogel. Grijswang (of in theorie: Bicknell’s) durfde ik zonder boeken nu ook wel aan!

Grijswangdwerglijster Catharus minimus, Vogelasiel De Wulp, Den Haag, 5 november 2018 (Lizzy Looijestijn / Vogelasiel De Wulp) 

Ik rondde mijn meest urgente werk – het was precies nu razend druk – in enkele uren af, en was rond 16:30 in het asiel. De vogel - een eerste kalenderjaar - bleek verzwakt geraapt in "de duinen bij Monster" (geen exactere duiding) en was aan het einde van de ochtend binnengebracht door een onbekende vinder. Het beest bleek uitgemergeld, met een behoorlijk ingeteerde borstspier en een gewicht van slechts 24.7 gram (dat is extreem licht voor de soort: het gemiddelde is 33 gram). De medewerkers en vrijwilligers van het asiel verrichtten vervolgens geweldig werk. De vogel kwam goed aan en werd steeds feller, maar het was duidelijk dat deze hersteltijd nodig had. Vliegen ging aanvankelijk bijvoorbeeld nog moeizaam. Omdat dit een nieuwe soort voor Nederland was, leek het mij en Rinse – die precies nu met vakantie was; kun je je zijn shock voorstellen? – het beste om hier voorlopig geen ruchtbaarheid aan te geven om zo het asiel te ontzien. Ik deed alles in stappen: ringen, basale metingen, enkele bewijsfoto’s, geluidsopnamen, uitgebreidere metingen en een uitgebreidere fotosessie verdeelde ik over drie bezoeken. Bij alle sessies nam ik ook de vet- en borstspierscore en het gewicht op, als indicatie van de conditie. Daarmee waren alle “extra’s” afgerond voor de dag van het loslaten, zodat dit proces zo snel mogelijk kon verlopen. Vliegen ging steeds beter. Intussen was het razend moeilijk om mijn mond te houden tegen vogelvrienden (zeker tijdens een avondje bier drinken), maar gaandeweg kon ik het zenden van geheime knipogen niet laten (“jongens, hebben jullie het druk deze week of hebben jullie evt. nog tijd om iets met vogels te doen?” Of: “Ik weet gewoon zeker dat er dit najaar nog wat gaat komen”.) 

Grijswangdwerglijster Catharus minimus, Vogelasiel De Wulp, Den Haag, 5 november 2018 (Vincent van der Spek / Vogelasiel De Wulp)

Uiteindelijk kwam het bericht door dat de vogel de 20e los kon. Na de prachtontdekking van de Kuhls Pijlstormvogel Calonectris borealis (en nog een paar goede soorten) gaat de lucky bird award dit najaar daarmee (dikverdiend) naar de chef van het Haagse vogelen: Rinse van der Vliet. Hij was net de 19e teruggekomen van vakantie en kon de vogel daarmee precies meepikken. Gelukkig maar, dat scheelt mij jarenlange scheve blikken. Ik nodigde voor de 20e enkele vaste vogelvrienden uit. Bij loslaten was het gewicht toegenomen tot 38.5 gram, met maximale vetscore (krap aan 5). Omdat de exacte vindplek onbekend bleef, kon de vogel daar ook niet vrijgelaten worden. Hoogstwaarschijnlijk is dit rond de zeereep naast Solleveld geweest. De Seebohms Tapuit in 2017 toonde aan dat dit bepaald geen ideale plek is voor een eventuele twitch (grotendeels afgesloten voor publiek). Bovendien is Grijswangdwerglijster een bosvogel. Het leek me voor de vogel zelf, eventuele twitchers en de terreinbeheerder dan ook beter een andere plek in de buurt te kiezen. Het werd Ockenburg, Den Haag, tegen Solleveld aan, met ruime parkeergelegenheid op de koop toe. Dit via diverse kanalen gemeld, maar de vogel – die bij loslaten eenmaal riep – kon ondanks zoeken direct al niet meer worden teruggevonden. Zelf bracht ik die dag een grote hoeveelheid tijd door met het lezen van en reageren op berichtjes op mijn telefoon. De animo van vogelaars de volgende dag bleek tamelijk beperkt: wellicht was afreizen voor twitchers een te grote horde omdat de vogel een dag eerder niet in het veld werd teruggevonden en omdat deze volgens de regeltjes van het lijstspel niet telbaar was.

Na Vale Gierzwaluw Apus pallidus en de vermelde Kuhls Pijlstormvogel was dit al de derde nieuwe soort van het jaar voor Den Haag en de omliggende gemeenten. Die lijst telt nu c 372 soorten. Mits aanvaard is dit de tot nu toe enige nieuwe soort voor Nederland in 2018. Ondanks dat er in Europa meer dan 100 gevallen zijn (met > 60 in Groot-Brittannië), betreft het zelfs een nieuwe soort voor de Benelux. Duitsland heeft maar één geval (Helgoland) en in Frankrijk stamt geen van de zeven gevallen uit het noorden van het land: de soort is, zoals alle Amerikaanse zangvogels, dus écht heel zeldzaam in ons deel van NW Europa.

In het te verschijnen gevalsartikel in DB wordt uitgebreider stilgestaan bij de determinatie, de leeftijdsbepaling, biometrie en het exacte aantal gevallen per land en fenologie in Europa.

Dank aan Marcel Haas, die het aantal gevallen in Europa met mij deelde, maar vooral dank aan Lizzy Looijestijn en Sharon Lexmond van De Wulp voor de gastvrijheid en de regelmatige updates.

Vincent van der Spek

Grijswangdwerglijster Catharus minimus, Vogelasiel De Wulp, Den Haag, 15 november 2018 (Vincent van der Spek/ Vogelasiel De Wulp)

Discussie

Folkert Jan Hoogstra  ·  23 november 2018  10:10

Wat ik mij afvraag (en ook de reden dat ik tegen beter weten in toch ben gaan zoeken) is hoe groot zo'n Dwerglijster nu over komt in het veld?

Overigens zou het indien de Sporenkievit aanvaard wordt de tweede nieuwe voor NL zijn dit jaar ;)

Steven Wytema  ·  23 november 2018  11:52, gewijzigd 23 november 2018  12:18

Had ik ook graag willen zien, maar lijkt me obv afmetingen en wat je hier ziet goed in te schatten.

Roodborst 12-14

Nachtegaal 15-16,5

Grijswangdwerglijster 15-17

Veldleeuwerik 16-18

Koperwiek 19-23

Dat klopt ook wel redelijk met de hand-foto hierboven.

Maar wát een waanzinnig verhaal zeg, en dito vogel. 


Vincent Hart  ·  23 november 2018  13:10

Ik zou van dat 'regeltjes' even 'regels' maken.

Toy Janssen  ·  23 november 2018  13:30

@Vincent, is aangepast.

Vincent van der Spek  ·  23 november 2018  13:37, gewijzigd 23 november 2018  13:40

@ Toy: dank, maar het is toch mijn tekst? Vincent mix-up? Ik ga hier uiteraard geen drama van maken, maar de verkleining is natuurlijk een keuze (ergo: zelf vind ik het niet zo belangrijk, geef ik daarmee aan)

Garry Bakker  ·  23 november 2018  14:37

@Vincent & Vincent: de aanpassing is aangepast na redactieberaad. De inhoudelijke toon van de auteur geweld aandoen was uiteraard niet de bedoeling ;-)

Vincent Hart  ·  23 november 2018  14:55

Het komt op mij onnodig denigrerend over jegens mensen die hun best hebben gedaan zo goed mogelijke telregels op te stellen, het voegt daarnaast inhoudelijk niets toe aan een verder goed geschreven stukje.

Vincent van der Spek  ·  23 november 2018  17:15, gewijzigd 23 november 2018  18:24

Die laatste opmerking steek ik in mijn zak, dank! 

Het gaat mij hier duidelijk om het proces, en jou om de inhoud. 

Mijn punt was dat een lezer een correctie vraagt, en die krijgt. Dat is interessant, want dan vraag ik de volgende keer als jij zegt dat iets wel aanvaard had moeten worden, of ze dat veranderen in niet! (Denk de smiley die huilt van het lachen er even bij)

Alle gekheid op een stokje: de redactie heeft dat nu teruggedraaid. Hulde aan Toy en Garry daarvoor, zo klopt de procedure weer.  

Nu het proces klopt, volgt de inhoud. Ik schreef al dat het inhoudelijk niet zo belangrijk was. De tekst reflecteert het belang dat ik zelf aan het vergelijken van lijsten hecht. Punt. In mijn beleving zegt dit niets over de opstellers. Maar als ook maar één van hen zich onheus bejegend voelt, mag het van mij zo aangepast worden, want dat is geenszins de bedoeling.

Je snapt wel dat ik denigrerend in relatie tot mensen die hun best hebben gedaan iets zo goed mogelijk te doen, nu tot in de lengte van dagen tegen je ga gebruiken (waar zijn die smileys in het menu!?)

Max Berlijn  ·  24 november 2018  06:51, gewijzigd 24 november 2018  07:00

Maar Vincent je gaat me nu toch niet vertellen dat de 20ste niet bewust gekozen was door het terugkomen van Rinse. Dat is net zo geloofwaardig als het verhaal dat ik gister hoorde; met een jachtakte krijg je korting op de SOVONdag :-) Leuk verhaal overigens. Het zien van de vogel later in het veld zou leuk zijn geweest maar zou voor mij nooit een echte waarneming van de soort in NL hebben opgeleverd, daarvoor is de vogel te lang vastgehouden, er te veel mee “gehazzeld” en te veel verplaatst. Heeft niets met regel(tje)s te maken maar meer met het verschil tussen het gevoel wat veldvogelen mij geeft tov het bijv. aanwezig mogen zijn bij het ringen van vogels (waar ik nog steeds leuke herinneringen aan heb).

Vincent van der Spek  ·  24 november 2018  07:02, gewijzigd 24 november 2018  07:04

Dank Max. De afspraak met het asiel is: er wordt niet op ons gewacht als een vogel vrij kan. Het is ECHT toeval!

Vincent Hart  ·  26 november 2018  19:08

Nog even inhaken op Vincent: over de procedure was ik net zo verbaasd als jij, het was voor mij ook een suggestie aan jou als auteur, niet meer dan een suggestie en niet aan iemand anders gericht dan jou. Over de inhoud: Ik heb niet verzonnen dat verkleinwoorden gebruiken denigrerend overkomt, zo werkt taal nu eenmaal. Voorbeeldje: Als ik schrijf over 'de beslissinkjes van de CDNA' klinkt dat niet alsof ik een erg hoge pet heb van de commissie en/of haar uitspraken, toch? Als ik alleen had willen zeggen dat ik wat de CDNA besluit niet zo interessant vind voor mijn persoonlijke lijstje had ik daar ook - en misschien wel beter - een andere formulering zonder een verkleinwoordje dat denigrerend kan overkomen kunnen kiezen, toch? Daarnaast, nogmaals, jij doet verslag van de ontdekking van een nieuwe soort voor Nederland, en jouw rol daarin. Het verhaal is gaaf, jouw rol erin is leuk om mee te beleven, maar jouw mening over de telregels voegt aan dat alles niets toe, en als je per se iets had willen melden daarover had je ook gewoon kunnen typen dat voor jou de ranking niet belangrijk is. Tot slot behoud ik mij met je welbevinden het recht voor om op te schrijven dat een afzonderlijke formulering/actie/whatever denigrerend op mij overkomt zonder dat daaruit iets anders wordt geconcludeerd dan dat een afzonderlijke formulering/actie/whatever denigrerend op mij overkomt. Ik gebruik bewust 'overkomen' omdat het mij niet gaat om verkeerde intenties of iemand die niet zijn best heeft gedaan.

Vincent van der Spek  ·  27 november 2018  09:06, gewijzigd 6 juli 2019  13:55

Dank voor je toelichting, Vincent.

Ik begrijp nu wel een stuk beter waarom het bladkoninkje, winterkoninkje, (vuur)goudhaantje, baardmannetje en roodborstje uit de Nederlandse vogeltaal zijn verdwenen! Het is wel vervelend voor nonnetje en bokje.

Laten we geen semantische discussie starten. En dan wil ik het daarna weer graag over vogels hebben! 

Sander Lagerveld  ·  30 november 2018  10:29

Supergaaf dat we eindelijk een Catharus lijster in Nederland hebben gehad, en jammer dat de vogel niet teruggevonden is. Was toch leuk geweest om die in het veld te zien. Hopelijk volgend jaar een herkansing op Lange Paal!

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.

Feedback?