Een beetje vogelaar zat zaterdag 23 april 2011 op een trektelpost ergens in Nederland. Het beloofde warm en zonnig te worden, met de wind al dagenlang uit de goede zuidoost-hoek, en in deze tijd van het jaar is letterlijk alles mogelijk. Trektellen is in, en niet alleen meer op Breskens, Eemshaven, Kamperhoek, Vulkaan, Puinhoop of hoe al die vanouds bekende trektelposten ook mogen heten. Heel Nederland is inmiddels van west naar oost en van noord tot zuid bespikkeld met trektelposten. Op elke molshoop die ook maar een beetje uitzicht biedt over het Nederlandse laagland staan tegenwoordig in alle seizoenen vanaf het eerste licht geduldige spataderkwekers met koffie, lunchpakketten, kijkers, telescopen en foto- en videocamera´s. Geen enkele dagtrekker over ons land ontkomt meer aan de lijsten van trektellen.nl.

Die zaterdag dus staat ook een groepje trektellers op de in korte tijd toch redelijk befaamd geworden Trektelpost Berkheide, het hoogste duin van de wijde omgeving, dat uitkijkt over het grootste deel van het duingebied Berkheide (tussen Katwijk en Wassenaar) en een flink deel van het duingebied Meijendel (tussen Wassenaar en Den Haag). Makkelijk bereikbaar ook; je parkeert je auto bij Hotel Duinoord aan de Wassenaarse Slag en binnen vijf minuten sta je boven. Ik (Gijsbert van der Bent) sta er met acht collega´s te genieten van de vogeltrek, die in het voorjaar bij ons lang niet zo massaal is als in het najaar maar wel net zo spannend. De ´ontdekker´ van de telpost, Casper Zuyderduyn, houdt niet zo van drukte en koos ervoor om in z´n eentje zeetrek te tellen bij Hotel Savoy te Katwijk aan Zee. Dat bleek die ochtend niet zo´n goede keus...

Piepers en gele kwikstaarten gaan lekker door, Beflijsters zijn altijd leuke aprilgasten, Witgatjes hebben er zin in en een roepende Bosruiter is een heuse zware soort voor de telpost. De meeste aandacht trekken echter de roofvogels, naast uiteraard het voerende Grote Lijster-paar (voor het eerst sinds mensenheugenis weer een broedgeval in dit duin). Met een tiental Bruine Kiekendieven, twee Smellekens en een vrouwtje Blauwe Kiekendief (hoezeer ik ook string om daar een Steppekiekendief van te maken...) is het al een goede ochtend. Toch pruttel ik wat chagrijnigs over ´die binnenlandse trektelposten die altijd Grauwe Kiekendieven hebben en wij nooit´. Prompt wordt aan de landkant van de telpost een mannetje Blauwe Kiekendief ontwaart, dat zich bij nader inzien ontpopt tot een heuse Grauwe Kiekendief. Mijn vorige voor Katwijk kan ik me al lang niet meer herinneren, maar een mannetje heb ik hier in ieder geval nog nooit gezien. Top!

Beflijster, Turdus torquatus Ring Ouzel Wassenaar Trektelpost Berkheide, 23 april 2011 (Luuk Punt)

Met de Haagse trektelpost de Vulkaan bestaat inmiddels een liefdevolle relatie. Er wordt onderling veel gebeld als er wat leuks voorbijkomt wat de andere telpost mogelijk nog op zou kunnen pikken. Aangezien in het voorjaar de trek overwegend noord gericht is, overheersen in dit jaargetijde de telefoontjes vanaf De Vulkaan. Vanaf deze post wordt om 8.15 uur een Bijeneter gemeld. Bedankt Vincent! Hoe lang zou die er over doen? Even later worden twee Visarenden aangekondigd. Die moeten we zeker op kunnen pikken. Maar die Bijeneter laat het afweten. Verdikkie, vast geland in Meijendel. En die twee Visarenden doen er ook wel erg lang over.

Maar dan zien we een uurtje later boven Meijendel toch een van de lang verwachte Visarenden, en even later duikt nummer twee ook op. De beide vogels hebben geen enkele intentie om door te trekken en maken zich waarschijnlijk op voor een dagje spartelen in de heldere duinmeertjes van Meijendel. Van grote afstand en met tegenlicht is de determinatie als Visarend nog goed rond te krijgen. Met de ook aanwezige René van Rossum (stamgast op de post), Frank van Duijvenvoorde (idem), Jaap Engberst (idem), Rein Genuït (idem), Max van Waasdijk, Bert Zaalberg en Kees de Mooij (alle drie dwaalgast) en Wouter Teunissen (later aangeschoven) bespreken we de finesses van de Visarend-jizz. Goedbeschouwd is het al een mooie trekochtend geweest en het vooruitzicht van een uitgebreid ontbijt brengt mij er bijna toe tevreden op te breken.

Visarend Pandion haliaetus Osprey boven Wassenaar vanaf Trektelpost Berkheide, 23 april 2011 (René van Rossum)

Maar we bijten nog even door. Nog even de lucht boven Meijendel checken. Ik zie om even voor half elf in de verte een grotere roofvogel boven de bomen omhoog komen, en probeer de zojuist besproken Visarend-kenmerken toe te passen op deze vogel, die ongetwijfeld ook een Visarend moet zijn. Maar er klopt iets niet. Wat had ik me ook al weer vast voorgenomen om vandaag mee te nemen? Oh ja, m´n telescoop! Jongens, kijken jullie effe naar die roofvogel! Al heel snel is het duidelijk dat het een spannende roofvogel is, van ongeveer formaat Visarend maar heel anders van vorm. De vogel wordt lastig gevallen door een Buizerd, waardoor het grootteverschil goed te zien is. ,,Het is een ´aquila´, brult Wouter, die de snelste is met de telescoop. Tussen de voor Nederland bijna onbereikbare lappen als (Spaanse) Keizerarend, Steenarend en Steppearend en het kleine buizerd-, kiekendief-, havik- en valkgepeupel zit nog een aantrekkelijk tussenmaatje, waar naast Visarend en Slangenarend ook Bastaardarend en Schreeuwarend onder vallen. Een van die twee laatste moet het gewoon zijn!

De afstand is groot, het licht is zwaar tegen en het is nog heiig ook. Maar toch zijn er naast de grootte ten opzichte van Buizerd, meeuwen en Ekster kenmerken te zien. Duidelijk gevingerde vleugels. Tellen heeft van deze afstand geen zin. Maakt er al iemand foto´s?! De vogel lijkt van boven en onder geheel donkerbruin, maar niet bijna zwart als een Bastaardarend zou zijn. Op de bovenzijde is aan de basis van de handpennen is een duidelijk flash te zien. De vogel zweeft omhoog, klapt af en toe met de vleugels, die dan weer heel compact lijken en dan weer opvallend lang en lenig. Als de bovenzijde in de telescoop zichtbaar is wordt een contrast licht donker zichtbaar. Het is een Schreeuwarend!

Schreeuwarend Aquila pomarina Lesser Spotted Eagle boven Wassenaar, met rechts een Buizerd Buteo buteo Common Buzzard. Gezien, gefotografeerd en gefilmd vanaf Trektelpost Berkheide, 23 april 2011 (René van Rossum)

Het zijn bij elkaar twintig-vijfentwintig hectische minuten. Wie geeft het door? Er wordt al driftig gebeld met goede en minder goede vogelvrienden. Shit, we hebben geen bereik hier met DBAlerts. Bel Wietze anders even. Ach, laat die arme man toch ook eens rustig vogelen. Waar is m´n leesbril!? Ja hoor, het lukt Rein eindelijk de piep erdoor te krijgen. De Schreeuwarend lummelt ondertussen boven de bebouwde kom van Wassenaar. Boven de kerktoren! Maar welke? We hebben er nogal wat in de buurt. Nu bij die bouwkraan. Idem. Duidelijk is dat de vogel van zins is door te trekken, duidelijk noordoost in. Omdat we zo hoog staan kan de vogel ontzettend lang in beeld gehouden worden. Bas van der Burg is in z´n auto gesprongen en kan met behulp van vrijwel continu mobiel contact de vogel wonder boven wonder oppikken boven voormalig vliegveld Valkenburg. Hij kan zelfs de vingers tellen en komt tot zes. De geestelijke vader van de telpost. Casper Z., lukt het gelukkig ook de vogel, die nu duidelijk richting Oegstgeest vliegt, op te pikken. Om 10.47 piep ik door dat de vogel richting Leiden vliegt. Ferry Ossendorp belt. Hij heeft de soort nog niet, zit ergens op de snelweg en doet een manmoedige en naar later bleek tevergeefse poging.

Het moet een adulte vogel zijn. Of sub-adult. Maar we zijn er van overtuigd dat het in ieder geval een Schreeuwarend is. Een zeer zware soort. We hebben het totale aantal Nederlandse gevallen niet paraat, maar we komen tot slechts vier gevallen in de afgelopen dertig jaar. Tsjonge, de soort van de dag in Nederland! En die dag was eigenlijk al best goed voor telpost Berkheide. De theorie is dat de Schreeuwarend in Meijendel heeft geslapen en toen het warmer werd het luchtruim heeft gekozen. Opvallend is dat René en ik (met vele anderen) vanaf precies hetzelfde duin al eens eerder een Schreeuwarend hebben gezien, in november 1984. Ook toen kwam de vogel in de loop van de ochtend uit het gebied omhoog.

Om 11.45 breken de meesten af, om bezweet maar voldaan naar huis af te reizen. In no time staan er ´record-shots´ op de diverse vogelwebsite. Bar slechte foto´s. Maar de vingers zijn inderdaad te tellen, de flashes zijn te zien, de lichte partij op de bovendelen. Kat in ´t bakkie, appeltje eitje: Schreeuwarend. Ik zoek op de fameuze Deense website Netfugl. Daar staan veel Schreeuwarend-foto´s, en die van ons zit er ook bij. Toch rest nog een tamelijk lastige klus: de vogel indienen bij de wijze heren van de CDNA. We gaan ons best doen!

Gijsbert van der Bent

Zonsopgang op de telpost Berkheide (Luuk Punt)