DB Actueel Online

Op gezette tijden wil de website aandacht besteden aan actuele ornithologische fenomenen. De Nederlandse vogelaars worden (gelukkig maar) nog regelmatig verrast. Door een influx van een bepaalde soort of bepaalde soorten, door een uiterst zeldzame soort waarvan de meeste vogelaars nog niet eens de juiste Nederlandse naam weten, door onverwachte determinatieproblemen en dergelijke. De kracht van dit medium is dat er direct en interactief ingegaan kan worden op deze spannende gebeurtenissen in het veld. Wat is er precies aan de hand? Wat is hier al van bekend? Is er al eerder over geschreven in Dutch Birding? Hoe denkt men in het veld hierover?

Lammergier Schils 'zurück in die Heimat'

30 juni 2015  ·  13613 × bekeken

oder
"Jedes Land hat sein eigenes Lied über Alpenrosen"


Op zondag 14 juni voert Andries Zijlstra op waarneming.nl een melding in van een verzwakte Lammergier in het opvangcentrum De Bonte Piet in Midwoud. De vogel is even daarvoor opgepakt nabij een fietspad. Onder andere vanwege de waarneming van de ongeringde Lammergier (een andere vogel!) op 5 mei op de Sallandse Heuvelrug heeft ondergetekende een goed contact met de Zwitserse leiding van de Vulture Conservation Foundation (VCF). Kort na Andries' melding wordt er dan ook een mailtje gestuurd naar Franziska Lörcher, één van de mensen waarmee Hans contact heeft. Binnen een half uur belt zij terug vanaf een berg in de Zwitserse Alpen. Zij geeft snel instructies over hoe de Lammergier, die inmiddels als Schils is geïdentificeerd, het beste behandeld kan worden. Vanaf dat eerste contact met Zwitserland, begint een rollercoaster die twee weken later eindigt met het vrijlaten van de Lammergier op 2500m hoogte.

Schils1

De Lammergier (met de naam Schils) is in 2014 uit het ei gekropen in La Garenne Zoo. Hij is daarmee een onderdeel van het Europese herintroductieprogramma. In mei 2014 wordt hij losgelaten in het Zwitserse Calfeisental, voorzien van een GPS-zender. In het jaar erna zwerft hij door de Alpen, om begin juni opeens te besluiten noordwaarts te vliegen. In een dag vliegt hij ruim 400 km en vliegt over Parijs richting het Kanaal. Vanaf daar volgt hij de kust noordwaarts over Breskens, Rotterdam en Amsterdam. Hij landt vervolgens nabij Midwoud. Onderstaand kaartje geeft zijn route aan, welke door middel van de GPS-data kon worden opgemaakt.

Schils2

De vogel kan hier worden gevangen. Hij wordt vervolgens naar het opvangcentrum De Bonte Piet gebracht, alwaar de vogel (met behulp van instructies uit De Fûgelhelling en Zwitserland) gestabiliseerd wordt. Omdat deze instelling niet is ingericht voor dergelijke grote vogels, wordt de vogel al snel verplaatst naar de Fûgelhelling in Ureterp. Daar heeft men geschikte accommodatie voor de vogel en heeft men meer specifieke ervaring met roofvogels. Zij verzorgen de vogel totdat hij sterk genoeg is om getransporteerd te worden.

Ondertussen is het contact met de Zwitsers behoorlijk intensief. Zij willen graag weten hoe het met de vogel gaat en geven instructies over wat er het beste niet (medicatie) en wel ("voer hem maar botten") gedaan kan worden. Aangezien Hans wat ervaring heeft met het regelen van vergunningen (met name vanuit werk, maar ook omdat Hans dat ooit eerder heeft gedaan voor de Grote Trap van Beltrum in 2004), biedt hij al snel aan om het papierwerk in Nederland 'even te regelen". Dat bleek wat ingewikkelder dan verwacht ... Na veel telefoontjes, veel mail en de nodige druk op het ambtenarenapparaat (sommige ambtenaren blinken nou niet bepaald uit in welwillendheid en pragmatisch meedenken) lijkt het uiteindelijk toch te lukken. Hans moet op de dag voor het geplande vertrek persoonlijk nog even de CITES-papieren in Den Haag halen, de uitvoervergunning wordt ondertussen dankzij de douane in Oldenzaal (die mann'n proat lieke as Hans) en Sintrex geregeld, maar dan is het donderdagnamiddag 18 juni en lijkt het in Nederland allemaal geregeld. Denken we! Want op dat moment gooit de Zwitserse douane roet in het eten en staat het geplande vertrek voor donderdagnacht ineens op lossen schroeven. Voor het transport zouden we een formele TRACES-registratie nodig moeten hebben. Maar juist die hebben we niet, om de simpele reden dat de Nederlandse autoriteiten zeggen dat het niet nodig is binnen de EU en Zwitserland zich daaraan heeft geconformeerd. Dus wordt de TRACES-registratie niet verstrekt ... De Zwitserse douane laat ons ondertussen echter weten dat we er zonder TRACES níet in komen. We bevinden ons plots in een patstelling! Ondanks het feit dat we alle andere papieren geregeld hebben die nodig zijn voor TRACES (o.a. eigendomspapieren, CITES, gezondsheidsverklaring), krijgen we géén TRACES. We laten één van de Zwitsers bellen met de NVWA, zodat uitgelegd kan worden waarom het niet kan, maar we krijgen niets. Uiteindelijk trekken we de conclusie dat de enige oplossing is om alle papieren naar Zwitserland te mailen en het hele verhaal daar fysiek voor te leggen aan de douane. Afgesproken wordt om dat te doen zodra het kantoor op vrijdagochtend open gaat. Met het welzijn van de Lammergier en een spoedige terugkomst in het achterhoofd voert Hans donderdagavond laat de druk op de Zwitsers om het vrijdagochtend toch vooral te regelen stevig op (waarvoor hij zich later nog excuseert :-)). Hoe dan ook: om 22:00 uur op donderdagavond hebben we geen groen licht voor ons vertrek. We blazen het nachtelijk vertrek af, maar omdat in Basel op vrijdagmiddag al om 16:00 uur de douane dicht gaat, besluiten we het er de volgende morgen vroeg op te gokken ...

Vrijdagochtend rond een uur of half 7 wordt Schils in zijn vliegkooi gevangen door Andries. In een grote transportkooi gaat hij achterin de auto samen met Andries, Hetty en Marije op weg naar Zwolle, waar Jaap en Hans aanhaken. We hebben besloten vast te gaan rijden naar de grensovergang in Oldenzaal, zodat we direct door kunnen rijden als we positief bericht uit Zwitserland. Het is een gokje, want voor het zelfde geld moeten we omkeren naar huis. Vlak voordat we bij grensovergang Oldenzaal zijn, belt Daniel Hegglin, de directeur van de VCF: " I have good news!". Juichend ontvangen we zijn verlossende woorden: we kunnen door! We stoppen even bij de douane, waar de douaniers hun ogen uitkijken. Ze zijn zo erg onder de indruk dat ze zelfs vergeten de CITES-papieren af te stempelen, waar wij natuurlijk ook niet aan hebben gedacht ...

Schils3

Schils22

We rijden door en komen na een voorspoedige, maar warme rit om 14:30 uur aan in Basel. Daar staat het ontvangstcomité klaar en wordt de vogel welkom geheten in Zwitserland. Na een half uur zijn de formaliteiten geregeld en moeten we doorrijden naar de luchthaven van Zürich. Daar wordt de vogel 'veterinair ingeklaard" en dan gaat het toch nog bijna mis ...!

Schils4 Schils5

Omdat hier een klein foutje in de CITES-vergunning wordt geconstateerd, wordt de vogel in beslag genomen. Gelukkig is de dame die verantwoordelijk is erg schappelijk. Na wat druk van Daniel Hegglin blijft de vogel in beslag genomen, maar mogen we hem wel meenemen! Daarna is het door de file nog een dik uur naar Naturpark Goldau. In het park zitten drie broedparen Lammergier vanuit het herintroductieprogramma en de dierenarts van het park heeft veel ervaring met de soort. Hij controleert de vogel nauwkeurig en besluit dat hij vrijgelaten mag worden zaterdag! De vuisten worden weer gebald: yes!

Schils6

Schils7

Schils8

Na een klein half uurtje rijden we snel door naar Melchsee-Frutt. We moeten namelijk precies om 20.00 uur onder aan de berg zijn om hem op te mogen rijden (opgaand verkeer alleen op even uren) en het laatste stuk zelfs alleen met een speciale vergunning die ons in het bergdorpje Melchsee Frutt door iemand wordt overhandigd. De man is al ingeseind en staat op ons te wachten met het papiertje dat ons toegang moet verschaffen tot de komende kilometers. Het papier nemen we dankbaar in ontvangst en we rijden met alle ramen geopend (de bommetjes van Rein zijn er niks bij) het dorpje uit. Nadat we de eerste Sneeuwvink voor Andries, Hetty en Marije gescoord hebben rollen we verder langs azuurblauwe bergmeertjes en glooiende bloemenvelden. Overal zitten zingende Waterpiepers, Tapuiten en Alpenmarmotten. Rond 20.30 uur komen we aan in Berghotel Tannalp en kunnen we het decor even op ons in laten werken. Wat een plek. Wat een landschap. Echt fantastisch. We worden daar zeer hartelijk welkom geheten door twee dames van het herintroductieprogramma. Het eten staat klaar, de biertjes smaken goed en de Schnapps (Honig-Chrüter...honiG-KGRJUUUTuRRRR) glijdt lekker naar binnen. Omdat de avond DT-niveau (DT Alpine) dreigt te halen, gaan we toch maar naar bed ...

Schils9

Schils10

Aangezien het een prachtige plek is en we niet zo vaak in hoogalpiene gebieden komen, zetten we de wekker vroeg om te gaan vogelen. Direct vallen de overal zingende Waterpiepers op. Her en der wat Alpenkauwen, Murmeltiere en een verrassende Dodaars op 2000 meter hoogte, maar veel is er nog niet te zien zo vroeg. Om 7:00 uur zijn we terug bij het hotel voor het ontbijt. Al snel komt er een hele karavaan met auto's de bergweg omhoog rijden. Mensen van de VCF, de Zwitserse pers, vertegenwoordigers van de Jagersvereniging, twee bergwachters, etc. Al met al rijden we met een man of 15 de berg op. Na een kilometer verandert het pad in niet meer dan een spoor, moeten we de auto parkeren en gaan we te voet verder.

Na verloop van tijd houdt het licht hellende valleitje op en staan we aan de voet van een steile helling met daarboven een overhangende rotswand. De 4x4 Offroad van de VCF is tot hier gereden en Schils wordt overgeladen van zijn transportkoffer naar een houten kist die met een rugzakbevestiging op de schouders van een van de Zwitsers geladen wordt. De cameraploeg schiet zijn beelden en we beginnen aan de klim.

Schils11

Schils12

Schils13

We houden Andries nog voor dat het feitelijk niet anders is dan een Friese dijk die je moet beklimmen, maar niet veel later we zijn toch wel blij dat we af en toe pauze houden om op adem te komen. De helling wordt steiler en we klimmen tussen de Blauwe Gentianen door naar boven. Tegen het einde van de klim moeten we ons aan een touw vasthouden en omhoog trekken, maar als we eenmaal over het laatste richeltje zijn en de hoge, overhangende rotswand boven ons uittorent, blijkt het allemaal de moeite waard: we worden getrakteerd op een spectaculair uitzicht.

Schils14

Terwijl wij op adem komen, wordt Schils geprepareerd om los gelaten te worden. Daniel zorgt er voor dat de GPS-zender goed op de rug van Schils bevestigd wordt en alles wordt nog eens dubbel gecontroleerd. We hoeven ons ondertussen niet te vervelen want de Lammergieren die vorige maand in het kader van het project op deze plek zijn los gelaten en wennen aan het vrije leven in de Alpen, komen een kijkje nemen en zweven vlak voor ons langs.

Schils15

Schils16

We zien Alpenkauwen en af en toe vliegt er een Sneeuwvink kwetterend over ons heen. Maar dan is het zover. Schils is klaar en Daniel geeft Andries de eer om Schils zijn vrijheid terug te geven. Daniel en Andries zetten Schils aan de voeten van Andries en dan laat Andries Schils los. De vogel lijkt nog niet te beseffen dat hij vrij is, zit nog even om zich heen te kijken, maar staat dan op, draait zijn kop in de wind, opent langzaam de vleugels en verdwijnt met een paar ferme vleugelslagen boven de klif. Het is gelukt!
We feliciteren elkaar, genieten nog even na en beginnen dan langzaam aan de afdaling. Onderweg stoppen we nog regelmatig om foto's te maken van de boven ons zeilende Lammergieren. Op een bepaald moment komt er een juveniele Steenarend bij en grijpt een van de Lammergieren in de staart. Geweldig om te zien, zowel het verschil in formaat als de onverstoorbaarheid van de Lammergier ...

Schils17

Schils18

Schil21

De uurtjes erna brengen we door op het platform van de observatiepost op de helling tegenover de rotswand. Schils is al enige tijd niet meer in beeld, als we van Daniel te horen krijgen dat de eerste gps-log binnen is en dat Schils al op grote afstand achter een berg achter ons (de Graustock) vliegt. Hij is er blijkbaar meteen vandoor!

Schils19

Desondanks vermaken we ons met de drie andere Lammergieren (Trudi, Sempach en Goldau), drie Steenarenden (2 adult en een juveniel), drie jonge Steenbokken die langs de klif proberen af te dalen, twee Gemzen en Franziska die ons trakteert op een welkome bak koffie.

's Avonds, na een heerlijke dag, een paar biertjes en een douche zitten we gezellig met Franziska Lörcher en Christine Jutz in Tannalp aan tafel. Ze hebben goed nieuws: Schils is na een flinke omzwerving 's avonds toch teruggekomen op de plek van uitzetten. We praten over de Lammergieren, het project, de zwerfdrang van wilde vogels die al in de oudheid plaats vond, de voederplekken in Spanje en de noodzaak daartoe vanwege de angst voor vergiftigingen en de impact die dat heeft op het zwerfgedrag van de Pyreneeën-vogels en voordat je er erg in hebt komt de Honig Chrüter op tafel, wordt het glas geheven en dwaalt het gesprek af naar Alperosen ...

Via deze weg willen we graag wat mensen bedanken voor de hulp en de inzet van de afgelopen week:

  • Marije, Hetty en Andries (en hun teams!) voor de verzorging van Schills in Nederland
  • Suna, Koen en Rogier van het CITES-bureau in Den Haag voor de spoedprocedure
  • Dierenarts Anton Beijer van het Dierenziekenhuis Drachten voor de hulp bij de TRACES
  • Dhr Borgmans van de NVWA voor de hulp bij de TRACES
  • Dhr Brons van Sintrex Douane expediteurs voor de hulp bij de uitvoervergunning
  • De douaniers van het douanepost Oldenzaal (met name dhr. Moleman)
  • Carlos Methner at the customs at Basel Weil am Rhein
  • Arnold Meijer voor het vlot regelen van het DB-logo
  • Dutch Birding voor een financiële bijdrage om de kosten van het papierwerk te dekken
  • And off course: all the people from the Vulture Conservation Foundation: Dani, Franziska, Christine, Marianne, Hans, Frans, Eugen, Walter, HansRuedi, Martin, Hans Frey, Jose Tavares and all the helpers we did not even meet
  • Polo Hofer, voor Alperose

Voor meer informatie over de Lammergieren in de Alpen, zie:

Wat pers:

Hans M. Pohlmann
Jaap H. Denee


Schils20

Discussie

Edwin Russer  ·  30 juni 2015  08:11

Hans en Jaap, ik heb jullie fantastische en waanzinnige avontuur met veel bewondering gelezen en voel nog de kippenvel over mijn hele lichaam. De passie en volhardendheid knalt er werkelijk vanaf en hebben juliie heel veel respect afgedwongen, chapeau natuurlijk voor iedereen die hieraan heeft meegewerkt!

Janneke Kimstra  ·  30 juni 2015  09:11

Wow, wow, wow, petje af en diepe, diepe buiging. Kippenvel. Al mijn haren recht overeind!

Jelle Scharringa  ·  30 juni 2015  09:54

Fantastisch verhaal mannen..........

Julian Bosch  ·  30 juni 2015  09:54

Prachtig verslag!

Arnoud B van den Berg  ·  30 juni 2015  12:36

Gefeliciteerd: prima werk.

Max Berlijn  ·  30 juni 2015  12:39, gewijzigd 30 juni 2015  13:23

Ondanks onze verschillen van inzicht over dit onderwerp, mooie bevlogen actie, gaaf geschreven en een leuk verhaal met mooie platen.

Bert de Bruin  ·  30 juni 2015  19:54

Nou nou nou, wat een enthousiasme.

Jan Hein van Steenis  ·  30 juni 2015  20:36

Leuk verhaal, al ben ik maar even blij geen ambtenaar te zijn. Het panorama waarop o.a. de Wetterhorn en de Eiger te herkennen zijn vind ik nog het mooist! Dat heb ik 34 jaar geleden gezien... De Steenpatrijs heb ik toch maar van m'n lijst geschrapt.

Klaas van Dijk  ·  30 juni 2015  23:14

Een prachtige actie en zeer gefeliciteerd met de goede afloop!

Jaap Denee  ·  1 juli 2015  11:47

Wij zijn ook een beetje overdonderd door al het enthousiasme, maar dank voor alle leuke reacties hier en via alle andere media! Jan Hein, ik begrijp hieruit dat ook jij niet uitblinkt in welwillendheid en pragmatisch denken? Maar serieus: je kunt met je opmerking niet alle ambtenaren op één hoop gooien; we schrijven niet voor niets 'sommige ambtenaren'. Velen hebben ons fantastisch geholpen.

Edwin Russer  ·  1 juli 2015  12:01

En pas op: ik ben zelf ook ambtenaar:-))

Bert de Bruin  ·  3 juli 2015  07:21, gewijzigd 3 juli 2015  07:22

Wanneer laat iedereen die beesten (en alle andere) eens met rust in plaats van met van alles en nog wat rond te slepen. Nog even en ik zie het verschil niet meer met jagers (en ambtenaren) die de wildstand "op peil" moeten houden.

Davy Bosman  ·  3 juli 2015  10:56, gewijzigd 3 juli 2015  10:57

Zeg Bert. Ben jij niet die heer van die documenten rond die inbeslagnames en lossingen? Mag ik je vriendelijk verzoeken die eens naar mij door te sturen, als je er niets op tegen hebt tenminste? Je vind mijn email-adres in deze link door op mijn naam te klikken! http://www.dutchbirding.n... Bij voorbaat dank D.

Jan van der Laan  ·  3 juli 2015  13:14

Ff dimmen Davy. Zoals mijn oma zaliger placht te zeggen: "er zijn wel meer hondjes die Fikkie heten"

Bert de Bruin  ·  3 juli 2015  15:42

Was het maar waar, Davy

Jaap Denee  ·  4 juli 2015  14:02

Opmerkelijke vergelijking, Bert, hoewel: bij de ‘release’ was ook een wildopzichter (lees: jager) betrokken. Zou je mij eens willen uitleggen waarom jij vindt dat we dit beest niet hadden moeten terug brengen? Inmiddels meer foto’s van het tripje achter deze link. Voor de liefhebbers uiteraard. Davy, als je het document boven tafel hebt, laat je het dan even weten? Thanks!

Bert de Bruin  ·  5 juli 2015  10:13, gewijzigd 5 juli 2015  10:14

Jaap, ik ben over het algemeen geen voorstander van herintroducties en het voortdurend door mensen "beheren" van al dan niet verdwenen populaties. Waarom moet dat toch allemaal. Verdwijnt een soort, dan moet die maar verdwijnen...Jammer dan! Op zich heb ik niets tegen op jullie actie, overigens.

Roland Wantia  ·  5 juli 2015  14:33, gewijzigd 5 juli 2015  14:34

Soorten verdwijnen vooral als gevolg van ongericht (ik bedoel niet gericht op natuur) menselijk beheer. Natuurbeheer biedt hiertegen enig tegenwicht. Herintroductieprojecten proberen de klok zelfs terug te draaien. Ik vind het wel mooi dat er mensen zijn die zich niet bij kaalslag willen neerleggen, en met herintroducties aantonen dat een deel van die kaalslag met de juiste maatregelen onnodig, of liever nog, te voorkomen was. Naar mijn mening zou een herintroductieproject moeten streven naar opvulling van een gebied dat zo nauw mogelijk aansluit op de wijze waarop dat op natuurlijke wijze zou zijn gebeurd, en dat betekent onder meer dat de afkomst van de dieren waarmee is gekweekt, zoveel mogelijk hetzelfde of aangrenzende gebieden betreft.

Jaap Denee  ·  6 juli 2015  10:43, gewijzigd 6 juli 2015  10:49

Bert, dank voor je antwoord. Het zal geen verrassing zijn dat ik persoonlijk meer heb met hoe Roland het verwoordt. Ik vind het mooi dat mensen op een zo constructieve en volhardende manier -waar mogelijk- proberen te herstellen wat de mens in het verleden vernietigd heeft. Het klinkt misschien soft, maar ik vind het fantastisch dat je je kinderen een soort in zijn natuurlijk habitat kunt laten zien die door toedoen van mensen bijna een eeuw verdwenen is geweest! De kritische kanttekening die Roland daarbij plaatst vind ik wel essentieel: het herstel dient zoveel mogelijk met dieren uit de randgebieden plaats te vinden en er moet geen (of zo min mogelijk) genetische vervalsing optreden. In het geval van de Lammergier was het wat lastig om vogels uit die randgebieden te halen omdat de restpopulaties in die gebieden dermate klein waren dat het niet verantwoord was om daar vogels uit te halen en te gebruiken voor het herstel van de verdwenen populaties. Maar ondanks het feit dat er genetisch materiaal door de uitroeiing en door genetische erosie in de restpopulaties verloren is gegaan en er vogels gebruikt zijn van wat verder weg, is -volgens mij- het probleem niet zo groot als hier eerder werd gesuggereerd (denk daarbij aan de verwijzing naar Frankenstein). Er is geen sprake van de introductie van verkeerde genen (Gypaetus barbatus meridionalis; alleen vogels van de nominaat barbatus zijn gebruikt) en er is uitvoerig onderzoek gedaan naar de genetische basis van de gebruikte vogels en de consequenties voor de geherintroduceerde populatie, de essentiële genetische variatie binnen de geherintroduceerde populatie en de daaraan verbonden nog te treffen maatregelen om de overlevingskansen te vergroten. Zie o.a.: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14717893 , http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0006320798000561 en http://www.swild.ch/publi/Loercher_5thSymResProAre2013.pdf

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.

Feedback?